ΛΙΜΑΝΙ ΨΥΧΗΣ

Πως να αντιμετωπίσεις τον εαυτό σου όταν θυμώνει;

Μη λες ότι αυτά και αυτά έπαθα.

Ότι το και το μου είπαν.

Γιατί εσύ είσαι που ελέγχεις τα πάντα.

Ακριβώς όπως μπορείς να σβήσεις και να ανάψεις μια σπίθα.

Έτσι και το θυμό μπορείς μέσα σου να τον ξανάψεις ή να τον συγκρατήσεις.

Όταν δεις εκείνον που σε στενοχωρεί ή όταν έρθουν στο νου σου όσα σου είπε ή σου έκανε και σε στενοχώρησε, να τα ξεχάσεις όλα αυτά.

Κι αν τα θυμηθείς, να τα ρίχνεις στον πειρασμό.

Αντίθετα, ψάξε και βρες κάτι καλό που μπορεί να είπε ή να έκανε κάποτε.

Κι αν έχεις αυτά στο μυαλό σου, γρήγορα θα νικήσεις την εχθρότητα.

Κι αν πρόκειται να του πεις το σφάλμα του και να κάνεις συζήτηση μαζί του, πρώτα βγάλε από μέσα σου το πάθος και σβήσε το θυμό σου και τότε να του ζητήσεις ευθύνες και να τον ελέγξεις για τις πράξεις του και έτσι θα μπορέσεις εύκολα να είσαι σε θέση υπεροχής .

Γιατί όταν είμαστε θυμωμένοι, δεν μπορούμε ούτε να πούμε, ούτε να ακούσουμε τίποτα σωστό.

Αν όμως απαλλαγούμε από το πάθος, τότε ούτε θα μας ξεφύγει κάποια σκληρή κουβέντα, ούτε και θα μας φανεί σκληρό κάτι που είπαν οι άλλοι.

Γιατί συνήθως δε μας εξαγριώνουν τα ίδια τα λόγια που θα μας πουν αλλά η εχθρική διάθεση που έχουμε.

Πολλές φορές, αν τα ίδια περιπαιχτικά λόγια τα ακούσουμε από φίλους που αστειεύονται ή από μικρά παιδιά, δεν θα νιώσουμε δυσαρέσκεια, ούτε θα θυμώσουμε, αλλά θα γελάσουμε και θα τα πάρουμε για αστεία.

Γιατί δεν τα ακούσαμε με κακή διάθεση, ούτε με την ψυχή μας προκατειλημμένη από το θυμό. Επομένως και με αυτούς που έχεις πρόβλημα, αν σβήσεις το θυμό και διώξεις την εχθρότητα, τίποτα από όσα λέγονται δεν θα μπορέσει να σε στενοχωρήσει.

Χωρίς αγάπη, υψώνοντας τη φωνή μας, αποκαλύπτουμε το ψέμα της ζωής μας.

Ψυχωφελείς Λόγοι Ζωής Αιωνίου

1) Αρχή Σοφίας Φόβος Κυρίου (Παλαιά Διαθήκη, Παροιμίες Σολομώντος, Κεφάλαιο 9,Εδάφιο 10).

2) Ο Φόβος του Θεού είναι απαθής. Διότι φοβάται κανείς όχι τον Θεό, αλλά το να εκπέσει από τον Θεό (Άγιος Κλήμης Αλεξανδρείας).

3) Επειδή θα πληθύνει η ανομία, θα παγώσει η αγάπη των πολλών (Λόγοι Κυρίου,Ματθαίος, Κεφ. 24, Εδ. 12).

4) Όλη σας τη μέριμνα να την αναθέσετε με εμπιστοσύνη στον Κύριο, γιατί Αυτός φροντίζειγια σας (Α΄ Επιστολή Πέτρου, Κεφ. 5, Εδ. 7).

5) Η Κρίση του Θεού θα είναι χωρίς επιείκεια για εκείνον που δεν έκανε ελεημοσύνη (Επιστολή Ιακώβου, Κεφ. 2, Εδ. 13).

6) Είτε τρώτε, είτε πίνετε, είτε κάνετε κάτι, όλα να τα κάνετε για τη Δόξα του Θεού (Α΄ προς Κορινθίους Επιστολή Παύλου, Κεφ. 10, Εδ. 31).

7) Μη νομίσετε ότι η ψυχή πεθαίνει, γιατί είναι αθάνατη. Θάνατος της ψυχής είναι η αμαρτία και η αιώνια κόλαση (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

8) Οι άνθρωποι έχουν γίνει, για να ζει ο ένας χάρη του άλλου (Μέγας Βασίλειος).

9) Είναι δύσκολο να υποψιασθεί το κακό εκείνος που με δυσκολία στρέφεται στην κακία (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος).

10) Μη στηρίζεσαι σε συμβουλή των ασεβών και αμαρτωλών ανθρώπων. Αλλά να

συναναστρέφεσαι πάντοτε με ευσεβή άνθρωπο που προσπαθεί να τηρεί τις Εντολές του Θεού (Παλαιά Διαθήκη, Σοφία Σειράχ , Κεφ. 37, Εδ. 11-12).

11) Τους συνήθεις και γνώριμους, όταν είναι πονηροί πρέπει να τους αποφεύγουμε. Τούτο είναι ασφάλεια και τείχος (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

12) Ο πράος άνθρωπος γίνεται γιατρός της καρδιάς των άλλων, ενώ ο εύθικτος γίνεται σκουλήκι που κατατρώγει τα κόκκαλα των ανθρώπων (Παροιμίες Σολομώντος, Κεφ. 14,Εδ. 28).

13) Αγάπησαν οι άνθρωποι περισσότερο το σκοτάδι παρά το φως, γιατί ήσαν πονηρά τα έργα τους (Λόγοι Κυρίου, Ιωάννης, Κεφ. 3, Εδ. 19).

14) Τον αιρετικό τον άνθρωπο πρέπει να τον αποστρεφόμαστε (Μέγας Βασίλειος).

15) Δεν πρέπει να μισούμε τους αιρετικούς, αλλά την αίρεση, όχι τον άνθρωπο, αλλά την πονηρή πράξη, την διεφθαρμένη γνώμη. Μεγάλο αγαθό είναι το να ελεεί κάποιος τους φτωχούς. Αλλά τίποτε δεν είναι τόσο μεγάλο, όσο το να απαλλάσσει κάποιον από την πλάνη (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

16) Σε κάθε ανάπαυση ακολουθεί ταλαιπωρία και σε κάθε ταλαιπωρία για τον Θεό ακολουθεί ανάπαυση (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).17) Όποιον αγαπάει ο Κύριος τον παιδαγωγεί και μαστιγώνει κάθε παιδί Του, που το

αναγνωρίζει δικό Του (Παροιμίες Σολομώντος, Κεφ. 3, Εδ. 12).

18) Η θλίψη υπομονή κατεργάζεται (Προς Ρωμαίους Επιστολή Παύλου, Κεφ. 5, Εδ. 3).

19) Και οι Απόστολοι και οι Μάρτυρες, πέρασαν μέσα από τον δρόμο των θλίψεων και υπέμειναν με καρτερικότητα και χαρά όλες τις δυσκολίες (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος).

20) Γνώριζε ότι χωρίς πειρασμούς, βρίσκεσαι μακριά από τον δρόμο του Θεού και δεν περπατάς στα ίχνη των Αγίων (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

21) Οι απολαύσεις και οι αμαρτωλές ηδονές και τα αναρίθμητα κακά, γεννιούνται από τα πολλά χρήματα (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

22) Μέγιστος πλούτος δεν είναι να έχεις πλούτο, αλλά να μην έχεις ανάγκη από πλούτο (Άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης).

23) Καυχιέσαι για τον πλούτο σου και υπερηφανεύεσαι για τους προγόνους σου; Καιχαίρεσαι για την πατρίδα σου και για την ομορφιά του σώματός σου και για τις τιμές που σου απονέμουν όλοι; Να προσέχεις τον εαυτό σου, γιατί είσαι θνητός. Διότι «είσαι χώμα καιθα επανέλθεις πάλι στη γη» (Μέγας Βασίλειος).

24) Καλύτερη μια πονεμένη φτώχεια, παρά ένας κακός πλούτος (Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός).

25) Ο πλούτος επειδή συνδέεται με πολλή σύγχυση, με κάθε είδους φροντίδες και με μύριες ταραχές, είναι εχθρός και όχι σύμμαχος της αρετής (Άγιος Θεοδώρητος Κύρου).

26) Δύο όψεις έχει ο πλούτος: Σ’αυτούς που τον διαμοιράζουν καλά στους φτωχούς, γίνεται πρόξενος του Παραδείσου. Σ’αυτούς όμως που τον χρησιμοποιούν άσχημα και τον αφήνουν εδώ όταν πεθάνουν, γίνεται πρόξενος του αιωνίου πυρός (Άγιος Ευσέβιος

Αλεξανδρείας).

27) Όσοι επιθυμούν τη δόξα των ανθρώπων μοιάζουν με γυμνό, που ψάχνει να βρει κανένα κουρέλι ή ο,τιδήποτε άλλο για να σκεπάσει τη γύμνια του. Έτσι και αυτός που είναιγυμνός από αρετές ζητάει τη δόξα των ανθρώπων (Αγίου “Αββά” Δωροθέου, «Ασκητικά,

Λόγος β΄, Περί Ταπεινοφροσύνης»).

28) Η αγάπη προς τον Θεό αντιστέκεται στην επιθυμία, γιατί πείθει το νου να εγκρατεύεται προς τις ηδονές. Η αγάπη προς τον πλησίον αντιστέκεται στο θυμό, γιατί κάνει τον άνθρωπο να καταφρονεί τη δόξα και τα χρήματα. Και αυτά είναι τα δύο δηνάρια που έδωσε

ο Σωτήρας στον πανδοχέα για να φροντίσει για σένα (Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού,

«400 Κεφάλαια περί αγάπης, ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ Β΄, 98»).

29) Μην εξυψώνεις τον εαυτό σου, για να μην πέσεις (στην αμαρτία) και επιφέρεις ατιμία στη ζωή σου (Σοφία Σειράχ, Κεφ. 1, Εδ. 30).

30) Ο Χριστιανός που θέλει να κληρονομήσει την αιώνια ζωή, πρέπει να ταπεινώνει την ψυχή του μπροστά στον Θεό και ουδέποτε να υψώνει την κεφαλή του εναντίον του πλησίον του (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

31) Τα μυστήρια του Θεού αποκαλύπτονται στους ταπεινόφρονες (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).32) Ό,τι καλό δύνασαι να κάμεις, να το αποδίδεις εις τον Θεόν (Απόφθεγμα των Αγίων Πατέρων).

33) Βλέποντας ο Θεός ότι αυτά που κατορθώνεις εσύ με τη δύναμη τ’αποδίδεις στον Θεό,και Αυτός με τη σειρά Του σου χαρίζει τα δικά Του, τα πνευματικά, τα Θεία (Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος).

34) Πίστη είναι να ζει κανείς με ταπεινοφροσύνη και να κάνει ελεημοσύνες (Άγιος “Αββάς” Ποιμήν).

35) Γνωρίζω πολλούς που νηστεύουν, προσεύχονται, στενάζουν, δείχνουν όλη την ευλάβεια που είναι ανέξοδη, αλλά δεν ρίχνουν έναν οβολό σ’αυτούς που υποφέρουν. Ποιο το όφελος σ’αυτούς από την υπόλοιπη αρετή τους; Διότι η Βασιλεία των ουρανών δεν τους παραδέχεται (Μέγας Βασίλειος).

36) Μη θέλεις να είσαι πλούσιος για να βοηθάς τους φτωχούς, διότι ο Θεός Νομοθετεί να δίνει ο δίκαιος απ’ό,τι έχει (Άγιος “Αββάς” Νείλος).

37) Αληθινή νηστεία είναι (μαζί με την τροφή) η αποξένωση από τα κακά (Μέγας

Βασίλειος).

38) Οι φύλακες Άγγελοι της ζωής μας, με περισσότερη αφοσίωση παραμένουν κοντά σ’εκείνους που έχουν καθαρθεί με τη νηστεία (Μέγας Βασίλειος).

39) Ειρήνευσε μέσα σου και θα σου ειρηνεύσει ο ουρανός και η γη (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

40) Πραότητα σημαίνει να παραμένει ακίνητη και ατάραχη η ψυχή, τόσο στις εναντίον της ατιμίες όσο και στους επαίνους (Άγιος Ιωάννης "της Κλίμακος", ο Σιναΐτης).

41) Αν είναι δυνατό, όσο εξαρτάται από εσάς, να έχετε ειρήνη με όλους τους ανθρώπους (Προς Ρωμαίους Επιστολή Παύλου, Κεφ. 12, Εδ. 18).

42) Να μην αγαπάμε με τα λόγια ούτε με τη γλώσσα, αλλά έμπρακτα και αληθινά (Α΄ Επιστολή Ιωάννου, Κεφ. 3, Εδ. 18).

43) Ποιος μπορεί να καυχηθεί ότι έχει καθαρή την καρδιά του; (Παροιμίες Σολομώντος, Κεφ. 20, Εδ. 9)

44) Να μη νικηθούμε από τον Σατανά διότι δεν αγνοούμε τα σχέδιά του (Β΄ προς Κορινθίους Επιστολή Παύλου, Κεφ. 2, Εδ. 11).

45) Η συναίσθηση της Παρουσίας του Θεού μας προφυλάσσει από την αμαρτία

(Απόφθεγμα των Αγίων Πατέρων).

46) Μετάνοια είναι να αποστερεί κανείς το σώμα του αυτοπροαίρετα και χωρίς λύπη από κάθε όρεξη και σωματική ανάπαυση και να φεύγει από όλα τα αμαρτήματα, όπως θα έφευγε από θηρία θανατηφόρα και άγρια (Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης).

47) Γλυκύτερα τα δάκρυα της μετανοίας από τις χαρές των θεάτρων (Άγιος Αυγουστίνος).

48) Όταν αδικείσαι να μη λες: «Να το βρει από τον Θεό», γιατί τότε καταριέσαι με ευγένεια (Απόφθεγμα των Αγίων Πατέρων).

49) Να συγχωρείς για να σε συγχωρήσει περισσότερο ο Θεός (Άγιος “Αββάς” Δωρόθεος).

50) Αν δεν συγχωρείς τα ελαττώματα του φίλου σου, προδίδεις τα δικά σου (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος).

51) Όποιος θυμάται την Άκρα Ταπείνωση του Χριστού και τα Πάθη που υπέμεινε για τη Σωτηρία μας, μπορεί να γιατρέψει τη μνησίκακη ψυχή του, αν βάλει στο νου του την Άφατη Ανεξικακία και Μακροθυμία και Συγκατάβαση Εκείνου (Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης).

52) Οι πνευματικά ανώτεροι άνθρωποι, έχουν τη δύναμη να υποφέρουν την περιφρόνηση με γενναιότητα και ευχαρίστηση (Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης).

53) Αρχή και Θεμέλιο όλων των αρετών είναι ο Χριστός (Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης).

54) Αφόρητη είναι η ζωή χωρίς αγάπη για τον Θεό (Άγιος Σιλουανός).

55) Όσο περισσότερο αγαπά κανείς τον Θεό, τόσο πιο πολύ βυθίζεται στα Μυστήρια της Θεότητας και γνωρίζει τον Θεό (Άγιος Κλήμης Αλεξανδρείας).

56) Όποιος γεύτηκε τα Ουράνια Αγαθά, εύκολα καταφρονεί τα επίγεια (Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης).

57) Να συνάζεσθε συχνά εποικοδομούντες τις ψυχές σας. Δεν θα σας ωφελήσει όλος ο χρόνος της πίστεώς σας, αν δεν αποδειχθείτε τέλειοι στους έσχατους καιρούς. Στις έσχατες ημέρες θα πληθυνθούν οι ψευδοπροφήτες και οι διαφθορείς και θα αλλάξουν τα πρόβατα

σε λύκους και η αγάπη θα αλλάξει σε μίσος (Διδαχή των Αγίων Αποστόλων).

58) Και να ελέγχετε ο ένας τον άλλο όχι με οργή, αλλά με ειρήνη, όπως εντέλλεται το Ευαγγέλιο. Και να μη μιλάτε σε όποιον βλάψει τον αδελφό του, ούτε να τον ακούτε έως ότου μετανοήσει. Και τις προσευχές σας και τις ελεημοσύνες σας και κάθε άλλη πράξη σας έτσι να την κάνετε, όπως βλέπετε να διδάσκονται μέσα στο Ευαγγέλιο του Κυρίου μας (Διδαχή των Αγίων Δώδεκα Αποστόλων).

59) Έχουν κάποιοι τη συνήθεια με δόλο πονηρό να περιφέρουν το όνομα του Χριστιανού, ενώ οι πράξεις τους είναι διαφορετικές και ανάξιες του Θεού. Από τους οποίους πρέπει σαν από θηρία να απομακρύνεσθε. Διότι είναι λιμασμένα σκυλιά, που δαγκώνουν στα κρυφά. Από τους οποίους πρέπει να φυλάγεσθε (Άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος).

60) Όποιος λέει την αλήθεια αγιάζει την ψυχή του, το σώμα κι όλα τα μέλη του, γιατί Αλήθεια είναι ο Χριστός (Απόφθεγμα των Αγίων Πατέρων).

61) Πηγή κάθε αμαρτίας είναι η αργία. Τίποτα χειρότερο δεν υπάρχει από την αργία (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

62) Είναι ανάγκη να προσεύχεται κανείς πάντοτε και ασταμάτητα, και εκείνος που βρίσκεται σε θλίψη και εκείνος που ζει με άνεση (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

63) Η προσευχή γαληνεύει και καθαρίζει την καρδιά και την κάνει πιο ικανή να δεχθεί τα Θεία Δώρα (Άγιος Αυγουστίνος).64) Αν ο άνθρωπος δεν έχει στην καρδιά του την πεποίθηση ότι είναι αμαρτωλός, ο Θεός δεν τον εισακούει (Άγιος "Αββάς" Μωυσής).

65) Τα δάκρυα για τους νεκρούς εξατμίζονται, τα λουλούδια μαραίνονται, αλλά η προσευχή ανεβαίνει ως το Θρόνο του Θεού (Άγιος Αυγουστίνος).

66) Η προσευχή είναι φωτιά και μάλιστα όταν βγαίνει από νηφάλια και άγρυπνη ψυχή. Αυτή η φωτιά όμως χρειάζεται λάδι για να αγγίζει τις ουράνιες αψίδες. Για τη φωτιά αυτή δεν υπάρχει άλλο λάδι από την ελεημοσύνη (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

67) Με την προσευχή απευθυνόμαστε εμείς στον Θεό. Με την ανάγνωση Ιερών Βιβλίων απευθύνεται ο Θεός σε μας (Απόφθεγμα των Αγίων Πατέρων).

68) Ο Θείος Λόγος είναι ψωμί, που χορταίνει την ψυχή (Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ).

69) Η Καινή Διαθήκη είναι κρυμμένη μέσα στην Παλαιά και η Παλαιά αποκαλύπτεται μέσα στην Καινή (Άγιος Αυγουστίνος).

70) Πνευματικό λιβάδι και παράδεισος χαράς είναι η ανάγνωση της Αγίας Γραφής (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

71) Μην κατηγορείς τον εαυτό σου για όσα αγνοείς χωρίς να φταις, αλλά για όσα παραμελείς να μάθεις (Άγιος Αυγουστίνος).

72) Να προσέχεις τον εαυτό σου, για να γνωρίσεις την υγεία και την αρρώστια της ψυχής σου (Μέγας Βασίλειος).

73) Με το Άγιο Πνεύμα γνωρίζεται ο Κύριος, με το Άγιο Πνεύμα αγαπιέται ο Κύριος (Άγιος Σιλουανός).

74) Η αγάπη είναι σύζυγος των Αγγέλων, σύντροφος των Πατέρων, ομοτράπεζη των

Προφητών, συναθλήτρια των Μαρτύρων (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

75) Η αποκοπή του εαυτού μας από τον σύνδεσμο με τους αδελφούς, δεν είναι γνώρισμα ανθρώπου που ζει σύμφωνα με την Εντολή της αγάπης (Μέγας Βασίλειος).

76) Η αγάπη για τους εχθρούς δεν είναι δυνατή, παρά μόνο με την Χάρη του Αγίου Πνεύματος (Άγιος Σιλουανός).

77) Όποιος υποφέρει με χαρά την αδικία, αυτός έχει παρηγοριά από τον Θεό (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

78) Όσο τα εμπόδια είναι μεγαλύτερα, τόσο πιο πολλή αξία έχει ο θρίαμβος της αρετής (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

79) Αν δεν υπήρχαν αντίπαλοι, δεν θα υπήρχαν αγώνες. Και αν δεν υπήρχαν αγώνες, δεν θα υπήρχαν Στεφάνια (Άγιος Θεοφύλακτος).

80) Εκείνο που σπέρνει ο άνθρωπος σε αυτήν τη ζωή, αυτό και θα θερίσει κατά την Ημέρα της Κρίσεως (Μέγας Βασίλειος).

81) Είναι μεγάλη ντροπή να σπαταλήσουμε το σήμερα και αργότερα να αναπολούμε το παρελθόν, όταν πια σε τίποτε δεν θα μας ωφελεί μια τέτοια λύπη (Μέγας Βασίλειος).

82) Θα μας ζητηθεί να λογοδοτήσουμε όχι για κάθε λόγο και πράξη μας, αλλά και για κάθε χρόνο, ακόμη και για κάθε στιγμή και λεπτό της ώρας (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος).

83) Οι Άγγελοι μας μεταδίδουν καθαρούς λογισμούς και οι δαίμονες βρόμικους. Καθένας δίνει στους άλλους ό,τι έχει (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

84) Κανένας από εκείνους που γλεντοκοπούσαν, δεν έγινε σπουδαίος. Ούτε εκείνος που σύχναζε στις διασκεδάσεις, έγινε μαθητής της αρετής (Άγιος Αστέριος Αμασείας).

85) Η αιδώς (η ντροπή δηλαδή) προστατεύει την αγνότητα, όπως τα φύλλα προστατεύουν τον καρπό (Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός).

86) Οι άνθρωποι που ανήκουν στην Εκκλησία του Χριστού, ανήκουν στην αλήθεια, και όσοι δεν ανήκουν στην αλήθεια, δεν ανήκουν στην Εκκλησία του Χριστού (Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς).

87) Είναι επιβεβλημένο, αδελφοί, να προοδεύετε στην αρετή, επειδή η Δύναμη του Χριστού, μας έχει χαρίσει όσα συντελούν στην ευσέβεια (Απόστολος Πέτρος).

88) Το να αμαρτήσεις ανθρώπινο, το να μετανοήσεις Θεϊκό, το να επιμείνεις στο σφάλμα σου διαβολικό (Απόφθεγμα των Αγίων Πατέρων).

89) Όταν δίνει ο Θεός, δεν έχει δύναμη ο φθόνος και όταν δεν δίνει, δεν έχει δύναμη ο κόπος (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος).

90) Είσαι σκεύος πλασμένο από τον Θεό. Δόξασε, λοιπόν, Εκείνον που σε έφτιαξε (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

91) Δεν θα ωφελήσουν οι θησαυροί τους παρανόμους, η αρετή όμως θα σώσει τον

άνθρωπο από το θάνατο (Παροιμίες Σολομώντος, Κεφ. 10, Εδ. 2).

92) Να μη γινόμαστε μικρόψυχοι για τα παιδιά μας, ούτε να φοβηθούμε μήπως κοπιάσουν,αλλά να χαιρόμαστε γιατί κοπιάζοντας θα δοξαστούν (Μέγας Βασίλειος).

93) Πριν να βγεις από το σπίτι σου, να σταυρώνεις τρεις φορές το μέτωπό σου, λέγοντας ταυτόχρονα (για κάθε φορά που σταυρώνεσαι) την εξής φράση: «Αποτάσσομαί σοι Σατανά, και τη πομπή σου και τη λατρεία σου, και συντάσσομαί Σοι Χριστέ» (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

94) Η μητέρα της πορνείας είναι η γαστριμαργία (λαιμαργία στο φαγητό) (Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης).

95) Μην περιφρονήσεις, αδελφέ, τη σάλπιγγα της νηστείας. Αμβλύνει τα πάθη του σώματος, μνηστεύει την ψυχή με τη γαλήνη και εγχειρίζει σ'αυτή το πηδάλιο του σώματος.

Παράλληλα σβήνει τη φλόγα των παθών και ανάβει τη φλόγα της Θεογνωσίας (Μέγας Βασίλειος).

96) Με διάθεση μετανοίας ας αρχίσουμε τον αγώνα της νηστείας, ο καθένας σύμφωνα με τον τρόπο του. Διότι οι Άγιοι Πατέρες ούτε έναν κανόνα, ούτε έναν τρόπο νηστείας, ούτε το ίδιο μέτρο για όλους μας παρέδωσαν, διότι δεν έχουν όλοι την ίδια δύναμη, είτε από ηλικία, είτε από ασθένεια (Άγιος Κασσιανός).

97) Αυτός που ίσως δεν μπόρεσε να νηστεύσει, μπορεί να συγχωρηθεί από τον Θεό προβάλλοντας σωματική ασθένεια. Εκείνος όμως που δεν συμφιλιώθηκε με τους εχθρούς του δεν μπορεί να συγχωρηθεί, γιατί δεν έχει καμιά δικαιολογία (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

98) Εάν ο σατανάς είναι πολυμήχανος για το κακό, ο Θεός είναι ευμήχανος και ποικίλα έχει τα φάρμακα της σωτηρίας μας (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

99) Σ'αυτόν που βλασφημεί το Άγιο Πνεύμα δεν δίδεται συγχώρηση, ούτε σ'αυτή τη ζωή ούτε στην άλλη. Η βλασφημία του Αγίου Πνεύματος είναι η αμετανοησία (Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης).

100) Με διαφόρους τρόπους πολεμά ο εχθρός αυτούς που αγωνίζονται. Και πριν μεν να γίνει η αμαρτία την μικραίνει ο διάβολος στα μάτια τους. Μετά όμως τη διάπραξή της τη μεγαλοποιεί μπροστά στον αμαρτωλό, ξεσηκώνοντας εναντίον του κύματα λογισμών, με σκοπό να τον φέρει στο βυθό της απογνώσεως (Άγιος Εφραίμ).

101) Ο δίκαιος πρώτος ο ίδιος κατηγορεί τον εαυτό του (Παροιμίες Σολομώντος, Κεφ. 18,Εδ. 17).

102) Μη ζητάς πνευματικό δάσκαλο (Εξομολόγο) που να ανέχεται τα πάθη σου, διότι  οδηγείσαι από αυτόν σε βαθύ λάκκο (Μέγας Βασίλειος).

103) Κι αν ακόμη έχεις ανεβεί όλη την κλίμακα των αρετών, και τότε να προσεύχεσαι για την άφεση των αμαρτιών σου (Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου, «Κλίμαξ»).

104) Οι αρρώστιες παραχωρούνται από τον Θεό για την υγεία της ψυχής στους ράθυμους και αμελείς, που αγαπούν τον Θεό (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

105) Πολλές φορές οι ασθένειες είναι και τιμωρίες για τα αμαρτήματά μας, έρχονται δε για την επιστροφή μας στο σωστό δρόμο (Μέγας Βασίλειος).

106) Ο Θεός επιτρέπει, σύμφωνα με το σχέδιό Του, να δοκιμαστεί ο καθένας με διάφορες θλίψεις, για να φανερωθούν εκείνοι που Τον αγαπούν (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος).

107) Οι άνθρωποι που ζητούν την αρετή, αφού παιδευτούν λίγο θα ευεργετηθούν πάρα πολύ (Παλαιά Διαθήκη, Σοφία Σολομώντος, Κεφ. 3, Εδ. 5).

108) Αναθέστε όλα τα προβλήματά σας στον Θεό. Μην κάνετε τίποτα που να αποβλέπει στη δόξα των ανθρώπων, αλλά μόνον ό,τι είναι ευάρεστο στον Θεό (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

109) Να σέβεσαι τον Θεό με έργα σεμνά, να Τον υμνείς με λόγια και να Τον τιμάς με τη σκέψη (Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός).

110) Η πρώτη παρακοή του ανθρώπου είχε ως αφορμή την ακράτεια. Αντίθετα, όλοι οι Άγιοι διακρίθηκαν για την εγκράτειά τους (Μέγας Βασίλειος).

111) Ο πονηρός πειράζει και ταλαιπωρεί την ψυχή όχι όσο θέλει, αλλά όσο του επιτρέπει ο Θεός (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος).112) Αυτός που μας βάζει σε πειρασμό, μας πειράζει δίχως να ξέρει αν θα υπακούσει σ' αυτόν ο άνθρωπος ή όχι (Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος).

113) Περισσότερο εξέταζε τον εαυτό σου και όχι τους άλλους, γιατί στο ένα θα είσαι κερδισμένος εσύ, ενώ στο άλλο οι άλλοι (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος).

114) Όταν δεις κάποιον να πλουτίζει με αδικίες και να ευημερεί, να στενάξεις, να δακρύσεις. Διότι ο πλούτος αυτός προσθέτει σ' αυτόν τιμωρία (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

115) Η μεταβολή δεν εξαρτάται απ' Αυτόν που έσπειρε, αλλά απ' αυτούς που δεν θέλησαν ν' αλλάξουν (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

116) Με έργα και Θεία Δύναμη εγκαθίσταται η Βασιλεία του Θεού στις ψυχές (Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος).

117) Η παρρησία προς τον Θεό αποκτάται από την καθαρή συνείδηση και τα έργα της αρετής (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

118) Ας απομακρύνουμε από το στόμα μας κοροϊδίες και βρισιές και αισχρολογίες και κακολογίες, καθώς και την κακή συνήθεια των όρκων (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

119) Εκείνος που ατιμάζει το φτωχό, εξοργίζει Εκείνον που τον Δημιούργησε (Παροιμίες Σολομώντος, Κεφ. 17, Εδ. 5).

120) Όποιος ομολογεί και εγκαταλείπει τις αμαρτίες του, θα βρει Έλεος από τον Κύριο (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

121) Η Σκέπη και η Πρόνοια του Θεού Απλώνεται επάνω σε όλους τους ανθρώπους, Την βλέπουν όμως όσοι καθάρισαν τον εαυτό τους από την αμαρτία (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

122) Ό,τι θέλεις μπορείς να το αποφύγεις. Όλα εκτός από τη συνείδησή σου (Άγιος Αυγουστίνος).

123) Τίποτα δεν μπορεί να κάνει την ψυχή τόσο φιλοσοφημένη και επιεική και ήπια, όσο η συνεχής ανάμνηση των αμαρτημάτων μας (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

124) Μη ζητήσεις να πάρεις γνώμη από κάποιον που δεν είναι στον ίδιο δρόμο με εσένα,ακόμη και αν είναι πολύ σοφός (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

125) Κανείς δεν παίρνει ως βραβείο το στεφάνι, αν δεν αγωνισθεί κατά τρόπο νόμιμο (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

126) Όταν συζητά κάποιος με ενάρετο άνθρωπο, καρπώνεται όχι μικρή ωφέλεια (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

127) Όσοι ξέπεσαν από την αρετή, πασχίζουν να παρασύρουν και τους άλλους, για να μην είναι μόνοι τους στην ασχημοσύνη (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος).

128) Κανείς και τίποτα να μη σε φοβίζει. Κι αν ακόμη είναι αναρίθμητοι οι εχθροί, δαίμονες και ασεβείς άνθρωποι, ο δικός μας Υπερασπιστής είναι Ισχυρότερος (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

129) Ας κερδίσουμε τις ψυχές με τις ελεημοσύνες, ας δώσουμε από τα υπάρχοντά μας στους φτωχούς, για να γίνουμε πλούσιοι σε ουράνια αγαθά (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος).

130) Η γενναιότητα της καρδιάς αποκτάται από την πολλή πίστη στον Θεό και η πίστη από την ταπεινή καρδιά (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).131) Πρόσεχε να μη σε παραπλανήσουν προς το κακό ασεβείς άνθρωποι και ποτέ μη συγκατατεθείς στις αμαρτωλές τους σκέψεις (Παροιμίες Σολομώντος, Κεφ. 1, Εδ. 10).

132) Και αυτός ο νους μας, που βλέπει με πολλή ακρίβεια και γρήγορα το ξένο αμάρτημα,είναι βραδυκίνητος στο να αντιληφθεί τα δικά μας ελαττώματα (Μέγας Βασίλειος).

133) Αν θέλεις να κυβερνάσαι από τον Θεό, να μη θέλεις να αμαρτάνεις. Γιατί αν αμαρτάνεις, πώς θα κυβερνηθείς από τον Θεό; (Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός)

134) Δεν υπάρχει άλλος σίγουρος δρόμος Σωτηρίας, εκτός από το να εξομολογείται ο καθένας σε Πατέρες (Πνευματικούς) που να διαθέτουν πολλή διάκριση και από αυτούς να παίρνει οδηγίες για την αρετή και να μην ακολουθεί το δικό του θέλημα (Άγιος Κασσιανός ο Ρωμαίος). Η διάκριση κατά τον Άγιο Συμεών «είναι "λυχνία" και "οφθαλμός" πνευματικός, με τον οποίο ο Πνευματικός Πατέρας βλέπει τόσο μέσα στη δική του καρδιά, όσο και σε εκείνη των πνευματικών του παιδιών. Έτσι μπορεί να προβαίνει κάθε φορά σε σωστή

διάγνωση και να επιβάλλει την πρέπουσα θεραπεία. Η διάκριση, που προϋποθέτει την καθαρότητα της καρδιάς, είναι Χάρισμα (Δωρεά του Αγίου Πνεύματος). Ο Πνευματικός Πατέρας λοιπόν, που δεν έχει το Φως του Αγίου Πνεύματος, ούτε τις δικές του πράξεις μπορεί να διακρίνει, ούτε αν είναι αρεστές στον Θεό ή όχι, μπορεί να πληροφορηθεί ακριβώς. Αλλά ούτε άλλους να καθοδηγήσει ή να τους διδάξει το Θέλημα του Θεού μπορεί, ούτε και ξένους λογισμούς (λογισμούς άλλων ανθρώπων) είναι άξιος να αναλάβει».

135) Όταν μνησικακείς, πρέπει να καταλάβεις ότι μνησικακείς εναντίον του εαυτού σου, όχι εναντίον του άλλου. Ότι σφιχτοδένεις τα δικά σου αμαρτήματα κι όχι του αδελφού σου (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

136) Όταν κάνεις την αμαρτία, τότε πρέπει να ντρέπεσαι, και όταν εξομολογείσαι, δεν πρέπει να έχεις καμία ντροπή (Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός).

137) Εκείνος που αμαρτάνει για δεύτερη φορά (στο ίδιο αμάρτημα), με την ελπίδα να μετανοήσει αργότερα, αυτός πορεύεται με πανουργία μπροστά στον Θεό (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

138) Το ραβδί του δίκαιου (ανθρώπου), είναι καλύτερο (για εμάς) από την τιμή του κακού (ανθρώπου) (Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός).

139) Όχι όταν τιμωρούμαστε, αλλά όταν αμαρτάνουμε, τότε είναι δίκαιο να πονούμε και να υποφέρουμε (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

140) Ο Θεός προτιμάει την ευσπλαχνία για όσους μετανοούν και την καταδίκη για τους αμετανόητους (Μέγας Βασίλειος).

141) Αν ζούμε μαζί με ενάρετους, βλέποντας αυτούς, ας ζήσουμε και εμείς ενάρετα, έχοντας κοντά μας τα υποδείγματα της αρετής (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος).

142) Αυτά που μαζεύονται χάνονται και αυτά που σκορπίζονται παραμένουν. Από το χέρι του Θεού κανένας δεν μπορεί να τα αρπάξει (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

143) Με την οργή είναι αδύνατο να αποκτήσουμε την κοσμιότητα και την ευπρέπεια, που όλοι επαινούν (Όσιος Ιωάννης ο Κασσιανός).

144) Απόκτησε γλυκά χείλη και θα τους έχεις όλους φίλους (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

145) Ψυχή αμαρτωλή, αιχμάλωτη στα πάθη, δεν μπορεί να έχει ειρήνη και χαρά εν Κυρίω, έστω κι αν έχει όλα τα πλούτη της γης (Όσιος Σιλουανός ο Αθωνίτης).

146) Ο ταπεινός ποτέ δεν πέφτει. Από πού να πέσει, αφού βρίσκεται κάτω από όλους;(Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος)

147) Η ψυχή μας δεν είναι όλη από τη φύση της ούτε αγαθή ούτε κακή, αλλά γίνεται και το ένα και το άλλο με την προαίρεσή μας, με την ελεύθερη εσωτερική εκλογή και απόφασή μας (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

148) Εξ αιτίας της απιστίας μας και της έλλειψης εμπιστοσύνης προς τον Θεό, δεν μπορούμε ακόμη να επιτύχουμε την πνευματική θεραπεία και σωτηρία μας (Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος).

149) Δεν υπάρχει καλύτερο από το Φόβο του Θεού και δεν είναι άλλο γλυκύτερο από το να προσέχει κανείς τις Εντολές του Κυρίου (Σοφία Σειράχ, Κεφ. 23, Εδ. 27).

150) Με τέτοιο τρόπο να δίνετε, σαν να πρόκειται να τα πάρετε εσείς οι ίδιοι (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

151) Αν θέλεις να διδάξεις την αγάπη του Θεού, μη λες λόγια. Προσπάθησε να είσαι πάντοτε ευγενής και αξιαγάπητος (Άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας).

152) Όποιος δεν έχει μέσα του την αγάπη, από όλα έχει ξεκόψει και έχει αποξενωθεί από ό,τι είναι ανώτερο και πνευματικό (Μέγας Φώτιος).

153) Σημάδι της ψυχής που αδιαφορεί είναι το να μην ακούει με ευχαρίστηση τις Άγιες Γραφές, ενώ η ψυχή που αγρυπνά δέχεται τους Θείους λόγους, όπως η γη που διψά για βροχή (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος).

154) Η απελπισία έχει την ιδιότητα να μας αποστερεί από τα αγαθά που αποκτήσαμε, η αδιαφορία δεν μας αφήνει να απαλλαγούμε από τα κακά που μας περιμένουν (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

155) Να φεύγεις από τους σπάταλους, όπως επίσης και από τη σπατάλη. Να φεύγεις από τους ακόλαστους, όπως επίσης και από την ακολασία (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

156) Η φιλαργυρία είναι που δημιούργησε μίση και κλοπές και φθόνους και χωρισμούς και έχθρες και ζάλες και μνησικακίες και φόνους (Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης).

157) Δεν μπορείς ποτέ να δεις την ψυχή του πλεονέκτη χωρίς φροντίδα και κακοκεφιά και φόβο και ταραχή (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

158) Αγνότητα σημαίνει ζηλευτός οίκος του Χριστού και επίγειος ουρανός της καρδιάς, υπερφυσική απάρνηση της ανθρώπινης φύσης (Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης).

159) Άγρια είναι η νεότητα και έχει ανάγκη από πολλούς δασκάλους, επιστάτες, παιδαγωγούς, συνοδούς, τροφείς (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

160) Τούτο είναι που ανατρέπει ολόκληρη την οικουμένη, η αμέλεια που δείχνουμε για την ανατροφή των παιδιών μας (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

161) Να μην έχεις άλλο στο στόμα σου και άλλο στην καρδιά σου, διότι ο Θεός δεν εμπαίζεται, αλλά όλα τα βλέπει, και τα κρυφά και τα φανερά (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

162) Επιφέρει ο Θεός την τιμωρία, για να ανακόψει τα δεινά που έρχονται και για να αναχαιτίσει την αύξηση της κακίας (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

163) Ο γνωστικός δεν μνησικακεί ποτέ. Δεν μισεί κανέναν, έστω και αν ο άλλος είναι άξιος να μισείται, με αυτά που πράττει (Άγιος Κλήμης Αλεξανδρείας).

164) Πέφτουμε σε μεγάλες αμαρτίες, γιατί δεν φροντίσαμε όσο πρέπει, για να κόψουμε τα μικρότερα ελαττώματά μας (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

165) Οι πειρασμοί λοιπόν είναι που δοκιμάζουν τις ψυχές, αν αγαπούν τον Θεό ή όχι, και αυτοί τις κάνουν άξιες ή ανάξιες γι' Αυτόν (Άγιος Εφραίμ ο Σύρος).

166) Εκείνος που απογοητεύτηκε και δεν μετανοεί, αποκλείει τη διόρθωσή του, εφ' όσον δεν θέλει να χρησιμοποιήσει τα φάρμακα που επιβάλλει η μετάνοια (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

167) Πρέπει κανείς να φροντίζει να μένει μαζί ή τουλάχιστον να συνομιλεί συχνά με ανθρώπους, που έχουν πνευματική γνώση (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής).

168) Η αθυμία και η αγωνία και η συνεχής φροντίδα, πολλές φορές και ο θυμός, σκοτίζουν τη διαύγεια του νου και δεν αφήνουν να γεννηθούν από αυτόν λογικές σκέψεις (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

169) Πρέπει λοιπόν ο άνθρωπος με τη θέλησή του να καλλιεργήσει το χωράφι της καρδιάς του, αλλά χρειάζονται και οι βροχές της Χάριτος (Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος).

170) Η ταπεινή γνώση του εαυτού μας πρέπει να τιμάται περισσότερο από το ύψος όλων των επιστημών (Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης).

171) Κατάκρινε τον εαυτό σου, και θα φύγει από εσένα η τάση να κατακρίνεις τους άλλους (Άγιος Βαρσανούφιος).

172) Δεν είναι δυνατόν, εκείνος που είναι προσηλωμένος στα παρόντα, να δεχθεί κάποτε και να γεμίσει από τον πόθο των μελλοντικών (αιωνίων) αγαθών (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

173) Αν θέλουμε να λυτρωθούμε από τον πονηρό και να μην μπούμε σε πειρασμό

(κατηγορίας), ας πιστέψουμε στον Θεό και ας συγχωρήσουμε όσους μας έφταιξαν (Άγιος Μάξιμος).

174) Δώσε ψωμί και πάρε Παράδεισο. Δώσε μικρά και πάρε μεγάλα. Δώσε θνητά και πάρε αθάνατα. Λύτρο της ψυχής είναι η ελεημοσύνη (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

175) Διότι η αφθονία και ο κορεσμός, που είναι πηγή και ρίζα των ασθενειών, είναι επίσης και πηγή και ρίζα της αηδίας (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

176) Η ευτυχία, η έσωθεν χαρά, εκπηγάζει από την ταπείνωση (Άγιος Νεκτάριος).

177) Η χαρά του Θεού δεν γεννιέται σε οποιαδήποτε ψυχή, αλλά, εάν κάποιος έκλαψε πολύ για την αμαρτία του (Μέγας Βασίλειος).

178) Οι άνθρωποι όσο πλησιάζουν τον Θεό, πλησιάζουν ο ένας τον άλλον. Και πάλι όσο πλησιάζουν ο ένας τον άλλον, τόσο πλησιάζουν και τον Θεό (Άγιος "Αββάς" Δωρόθεος).

179) Δεν πρέπει να διατηρούμε τους λογισμούς που αρέσουν στο διάβολο, αλλά να τους καταστρέφουμε με το μαχαίρι του Θείου λόγου (Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός).

180) Ο λόγος του Θεού έχει χαμηλή θύρα. Για να εισέλθει κάποιος μέσα ή πρέπει να είναι παιδί ή πρέπει να σκύψει ταπεινά το κεφάλι (Άγιος Αυγουστίνος).

181) Ο Θεός από κάθε άνθρωπο που είναι βαφτισμένος, αυτά τα τρία ζητάει: Από την ψυχή ορθή πίστη (να πιστεύουμε και να εκτελούμε τα ιερά μας καθήκοντα όπως θέλει ο Κύριος), από τη γλώσσα την αλήθεια και από το σώμα τη σωφροσύνη (Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος).

182) Όταν κάθεσαι να διαβάσεις λόγο Θεού, να επικαλείσαι στην αρχή τον Θεό να ανοίξει τα μάτια της ψυχής σου, ώστε να μην περιοριστείς στο να διαβάζεις μόνο αυτά που γράφτηκαν αλλά και να τα εκτελείς, και έτσι να μη γίνει καταδίκη μας η μελέτη του βίου καιτων λόγων των Αγίων (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

183) Όπως ακριβώς ο θησαυρός όταν βγει στο φανερό, με τον καιρό λιγοστεύει και τελικά εξαφανίζεται, κατά τον ίδιο τρόπο και η αρετή, όταν γίνεται γνωστή και κοινοποιείται,χάνεται. Και όπως το κερί λιώνει, όταν πλησιάσει τη φωτιά, το ίδιο και η ψυχή διασκορπίζεται από τους επαίνους και χαλαρώνει (Αγία Συγκλητική).

184) Το να αγνοούν οι άνθρωποι εντελώς τους Θείους Νόμους, είναι μεγάλη προδοσία της σωτηρίας (Άγιος Επιφάνιος).

185) Ο Θεός στους αμαρτωλούς χαρίζει και το κεφάλαιο, όταν μετανοούν, όπως στην πόρνη και τον τελώνη, ενώ από τους δικαίους ζητάει και τόκους. Και αυτό είναι ακριβώς εκείνο που έλεγε ο Κύριος στους Αποστόλους: «Εάν η ευσέβειά σας δεν ξεπεράσει την ευσέβεια των Γραμματέων και των Φαρισαίων, δεν θα μπείτε στη Βασιλεία των Ουρανών» (Άγιος Επιφάνιος).

186) Εάν δεν μισήσεις πρώτα, δεν μπορείς να αγαπήσεις, εάν δηλαδή δεν μισήσεις την αμαρτία, δεν μπορείς να κάνεις το Θέλημα του Θεού, όπως αναφέρεται στην Αγία Γραφή:«Απόφυγε το κακό και πράξε το καλό» (Απόφθεγμα Αγίου Πατέρα).

187) Κανένας δεν μπορεί να λέει Πατέρα τον Θεό, εάν δεν έχει για Μητέρα του την Εκκλησία (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

188) Χριστιανός που δεν έχει Βαπτισθεί και δεν έχει Εξομολογηθεί, δεν μπορεί να σωθεί (Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός).

189) Να Εξομολογούμαστε καθαρά και να Κοινωνάμε με φόβο και τρόμο και ευλάβεια, και τότε θα Φωτισθούμε. Εάν όμως πηγαίνουμε ανεξομολόγητοι, μολυσμένοι με αμαρτίες, και τολμάμε να Μεταλαμβάνουμε τα Άχραντα Μυστήρια, βάζουμε φωτιά μέσα μας και καιγόμαστε. Και εάν υπάρχει κάποιος άνθρωπος ετοιμοθάνατος και δεν προφθαίνει ο Παπάς να τον Εξομολογήσει, ας Εξομολογηθεί σε όποιον άνθρωπο βρίσκεται εκεί για να πεθάνει Εξομολογημένος. Υπάρχει έτσι ελπίδα πως μπορεί να σωθεί. Εάν όμως Μεταλάβει ανεξομολόγητος, δεν ωφελείται σε τίποτα (Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός).

190) Εάν κάποιος άνθρωπος με βρίσει, σκοτώσει τον πατέρα μου, τη μητέρα μου, τον αδελφό μου, και ύστερα το μάτι εάν μου βγάλει, έχω χρέος σαν χριστιανός να τον συγχωρήσω. Εάν όμως βρίσει τον Χριστό μου και την Παναγία μου, δεν θέλω να τον βλέπω (Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός).

191) Να ευλογείς πάντα και να μην καταριέσαι, γιατί η ευλογία γεννά ευλογία και η κατηγόρια, κατηγόρια (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

192) Η κακία δεν νικιέται με κακία (Άγιος Ποιμήν).

193) Σας παρακαλώ, πρώτα να διαπλάσετε τις ψυχές των παιδιών σας, που βαδίζουν προς το Γάμο, ώστε να μη ζητούν υλικά αγαθά, αλλά σωφροσύνη (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

194) Δεν καταστρέφει ο πλούτος, ούτε η φτώχεια, αλλά η κακή προαίρεση που δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει όπως πρέπει, το κάθε ένα από αυτά (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

195) Ο Θεός και οι Άγγελοί Του στις ανάγκες χαίρονται, ενώ ο διάβολος και οι διάκονοί του στις ανέσεις (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

196) Πήγαινε κοντά στους δίκαιους και δια μέσου αυτών θα πλησιάσεις τον Θεό. Να συναναστρέφεσαι αυτούς που έχουν ταπείνωση και θα μάθεις τους τρόπους τους (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος).

197) Η αδιαντροπιά είναι ιδιαίτερο γνώρισμα του κακού και τιποτένιου ανθρώπου και η ντροπή του σπουδαίου (Μέγας Φώτιος).

198) Να συνηθίζεις να αυτοκατακρίνεσαι, μήπως τυχόν διέπραξες κάποιο αμάρτημα με το λογισμό σου, μήπως η γλώσσα έτρεξε πριν από το νου ή γλίστρησε σε λόγο άτοπο, μήπως και χωρίς να το θέλεις έπραξες αμαρτία (Μέγας Βασίλειος).

199) Αν οι φίλοι μας μας διαφθείρουν με τις κολακείες τους, οι εχθροί μας διαπαιδαγωγούν με τις προσβολές τους (Άγιος Αυγουστίνος).

200) Όταν το λιοντάρι βρυχάται, όλα τα άγρια ζώα τα τρέπει σε φυγή. Όταν ο Άγιος ομιλεί, από παντού εκδιώκει τους δαίμονες (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

 Καθαρή ψυχή - καθαρός λόγος 

Όποιος έχει καθαρή ψυχή και αγνή διαγωγή, πάντοτε με σύνεση και προσοχή 

λαλεί τους λόγους του αγίου Πνεύματος, και συζητά κατά τα μέτρα της πίστης του 

για τα θεία και για τα δικά του ζητήματα. Αυτός όμως που έχει τσακισμένη την 

καρδιά του από τα πάθη, έχει και τη γλώσσα του κινούμενη απ' αυτά. Και όταν 

μιλάει για πνευματικά θέματα, μιλάει με εμπάθεια και εγωισμό, για να 

υπερισχύσει στη συζήτηση. Έναν τέτοιο άνθρωπο ό σοφός τον καταλαβαίνει και 

μόνο που τον συναντά, και ό καθαρός τον οσφραίνεται από τη δυσοσμία του. 

Άλλη είναι ή καθαρότητα τον νου και άλλη της καρδιάς 

Άλλη είναι ή καθαρότητα του νου και άλλη της καρδίας. Ό νους είναι μία από τίς 

αισθήσεις της ψυχής, ενώ ή καρδιά περιέχει και εξουσιάζει τις εσωτερικές 

αισθήσεις. Ή καρδιά είναι ή ρίζα. Και αν ή Ρίζα είναι αγία, τότε και τα κλαδιά 

είναι αγία. Με άλλα λόγια, αν ή καρδιά καθαρισθεί από το κακό, είναι φανερό ότι 

είναι καθαρές και όλες οι εσωτερικές αισθήσεις. Ό νους, πάλι, αν ασχοληθεί 

επιμελώς με την ανάγνωση των θείων Γραφών, ή και μοχθήσει κάπως στις 

νηστείες, στις αγρυπνίες και στην ησυχία, θα λησμονήσει μεν την πρότερα του 

διαγωγή και θα γίνει καθαρός, εφόσον παύσει να κάνει παρέα με αισχρούς 

λογισμού όμως ή καθαρότητα του αυτή δε θα 'ναι μόνιμη. Γιατί, όπως γρήγορα 

καθαρίζεται, έτσι και γρήγορα μολύνεται. Ή καρδιά όμως δεν είναι έτσι γιατί αυτή 

καθαρίζεται με πολλές θλίψεις και στερήσεις, και με τη διακοπή της επαφής με τίς 

αμαρτωλές ενέργειες των κοσμικών, και με την απονέκρωση του κοσμικού 

φρονήματος. Και άμα ή καρδιά γίνει καθαρή, δε μολύνεται εύκολα ή καθαρότητα 

της από τα μικρά κακά συναπαντήματα, ούτε φοβάται από τους μεγάλους και 

φανερούς και φοβερούς πολέμους με το διάβολο. Κι αυτό συμβαίνει, επειδή 

απέκτησε, έτσι να πούμε, δυνατό στομάχι, που μπορεί πολύ γρήγορα να χωνέψει 

κάθε τροφή, που δεν μπορούν να χωνέψουν οι άρρωστοι. Ώστε, όταν αποκτάμε 

την καθαρότητα γρήγορα, δηλ. σε λίγο χρόνο και με λίγο κόπο, γρήγορα και τη 

χάνουμε, και μολυνόμαστε πάλι. Ενώ ή καθαρότητα, που αποκτήσαμε με πολλές 

θλίψεις και σε μακρό χρόνο, δε φοβάται από καμιά προσβολή, γιατί ό Θεός τη 

δυναμώνει και τη στηρίζει. Ας είναι δοξασμένο το όνομα του εις τους αιώνας των 

αιώνων. Αμήν. 

Ή πνευματική δράση της καθαρής ψυχής 

Οι ψυχές των ανθρώπων, όσο είναι μολυσμένες από την αμαρτία, και σκοτεινές 

από τα πάθη, δεν μπορούν να δουν ούτε ή μία την άλλη, ούτε τον εαυτό τους. Εάν 

 όμως μετανοήσουν και γίνουν καθαρές και γίνουν όπως πλάσθηκαν από το Θεό

κατά τη δημιουργία του κόσμου, τότε βλέπουν από μακριά και πολύ καθαρά τις

τρεις τάξεις που αμέσως τώρα αναφέρω: δηλ. την τάξη των δαιμόνων, που είναι 

κατώτερη τους, την ανώτερη, των αγγέλων, και την ανθρώπινη, αφού οι ψυχές 

βλέπουν ή μια την άλλη. Και μη νομίσεις ότι αλλοιώνονται οί ψυχές, και ότι 

παίρνουν σωματική μορφή, και τότε μόνο μπορούν και βλέπουν είτε τους 

αγγέλους, είτε τους δαίμονες, είτε ή μια την άλλη, αλλά βλέπουν με την 

εξαγνισμένη φυσική τους ιδιότητα και σύμφωνα με τον πνευματικό νόμο του Θεού. 

Εσύ μπορεί να πεις ότι είναι αδύνατο οί ψυχές να δουν δαίμονα ή άγγελο, εάν 

πρώτα δεν αλλοιωθούν και δεν πάρουν άλλη μορφή. Σ' αυτή την περίπτωση 

όμως, δε θα βλέπει ή ψυχή, αλλά το σώμα. Και αν είναι έτσι, για ποιο λόγο να 

καθαρισθεί ή ψυχή από τα πάθη και τίς αμαρτίες; Βέβαια, και σ' αυτούς που έχουν 

ακάθαρτη ψυχή παρουσιάζονται κάποτε οί δαίμονες ή και οί άγγελοι, αλλά τους 

βλέπουν τότε με τους σωματικούς οφθαλμούς, όταν φυσικά είναι ανάγκη να τους 

δούνε, όντας ακάθαρτοι. Όμως ή ψυχή που έγινε καθαρή, βλέπει με τρόπο 

πνευματικό, με το διορατικό και νοερό οφθαλμό της εξαγνισμένης φύσης της. Και 

ότι οί ψυχές βλέπουν ή μια την άλλη, όντας μέσα στο σώμα τους, μην απορήσεις. 

Διότι θα σου φέρω μια αναμφισβήτητη απόδειξη παρουσιάζοντας σου έναν 

αξιόπιστο μάρτυρα, το μακάριο Μέγα Αθανάσιο. Αυτός λοιπόν είπε στο βιβλίο που 

έγραψε για το Μέγα Αντώνιο, ότι κάποτε ό Μέγας Αντώνιος, ενώ προσευχόταν, 

είδε την ψυχή ενός άνθρωπου, που ανέβαινε στους ουρανούς με μεγάλη τιμή, και 

μακάρισε αυτόν που αξιώθηκε να έχει τέτοια δόξα. Αυτή ή ψυχή ήταν του 

μακάριου Αμμούν από την έρημο της Νιτρίας. Το όρος εκείνο, στο όποιο ζούσε ό 

άγιος Αντώνιος απείχε από τη Νιτρία μια απόσταση δεκατριών ήμερων. Από το 

παράδειγμα αυτό έχει αποδειχθεί ότι, κι αν ακόμη βρίσκονται σε απόσταση 

αναμεταξύ τους οί τρεις πνευματικές τάξεις που αναφέραμε, όμως οί πνευματικές 

τους φύσεις βλέπουν ή μια την άλλη. Με όμοιο τρόπο, λοιπόν, και οί ψυχές, όταν 

γίνουν καθαρές, δε βλέπουν με τα σωματικά μάτια, αλλά με τα πνευματικά. Διότι 

με τη σωματική δράση βλέπουμε αυτά που είναι φανερά και κοντά μας. Αυτά που 

είναι μακριά και δε φαίνονται χρειάζονται την πνευματική δράση. . 

Το φως της αγίας Τριάδας λάμπει στην καθαρή ψυχή 

. Όπως στην ησυχία και στη γαλήνη της αισθητής θάλασσας κινείται και κολυμβά 

το δελφίνι, έτσι στην από θυμό και οργή ήσυχη και γαλήνια θάλασσα της καρδιάς 

κινούνται πάντοτε τα μυστήρια και οί θείες αποκαλύψεις, πράγμα που κάνει την 

καρδιά να ευφραίνεται. 

Όποιος θέλει να δει τον Κύριο μέσα του, κάνει σχέδια πώς να καθαρίσει την 

καρδιά του με την αδιάλειπτη μνήμη του Θεού. Και έτσι, με τους φωτεινούς 

οφθαλμούς της διάνοιας του θα βλέπει πάντοτε τον Κύριο. Ό,τι συμβαίνει στο 

ψάρι που βγαίνει από τη θάλασσα, το ίδιο συμβαίνει και στο νου, που φεύγει από 

τη μνήμη του Θεού και περιπλανιέται στις ενθυμήσεις του κόσμου. Όσο ό 

άνθρωπος απομακρύνεται από την επικοινωνία με τους ανθρώπους, τόσο ό Θεός τον αξιώνει να έχει με την προσευχή και με το νου του παρρησία ενώπιον του. Και

όσο ξεκόβει από την παρηγοριά που δίνει αυτός ό κόσμος, τόσο και αξιώνεται να

χαίρεται τη χαρά του Θεού εν Πνεύματι Αγίω. 

Ό τόπος της νοητής χαράς του Θεού είναι ή ψυχή του καθαρού και ό ήλιος που 

λάμπει μέσα του είναι το φως της αγίας Τριάδας και ό αέρας που αναπνέουν οί 

λογισμοί που ενοικούν μέσα του, είναι το παράκλητο και πανάγιο Πνεύμα, 

συγκάθεδροι δε αυτού είναι οι άγιοι και ασώματοι "Άγγελοι" και ή ζωή και ή χαρά 

και ή ευφροσύνη των αγίων Αγγέλων είναι ό ίδιος ό Χριστός, το αληθινό φως, που 

γεννήθηκε από το φως του Θεού. Ό καθαρός άνθρωπος συνεχώς ευφραίνεται με 

τίς θεϊκές εμπειρίες της ψυχής του, και θαυμάζει το κάλλος της, που είναι λαμπερό 

εκατό φορές περισσότερο από τον ήλιο. Αύτη ή ψυχή του καθαρού είναι ή νέα 

Ιερουσαλήμ, και ή βασιλεία του Θεού, που είναι κρυμμένη μέσα μας κατά το λόγο 

του Κυρίου. Αυτή ή καθαρότητα είναι ή νεφέλη της δόξας του Θεού, στην οποία θα 

εισέλθουν μόνο όσοι έχουν καθαρή καρδιά, για να δουν το πρόσωπο του Κυρίου, 

και θα φωτισθεί ό νους τους με την ακτίνα του θείου φωτός. 

Ή διατήρηση της ψυχικής καθαρότητας 

Ένας ευφυής και πολύ σοφός γέροντας μου είπε: Με άνθρωπο που αγαπάει τη 

φιλονικία και θέλει σώνει και καλά να επιβάλει τη γνώμη του που έχει πονηρή 

σκέψη και είναι αδιάντροπος στις αισθήσεις του, όπως στην δράση και στην ακοή, 

(με τέτοιον άνθρωπο) να μην έχεις καμιά δοσοληψία, για να μη χάσεις την ψυχική 

σου καθαρότητα, που απέκτησες με πολύ κόπο, και για να μη γεμίσεις την καρδία 

σου με σκοτάδι και ταραχή. 

  ΘΕΙΑ ΧΑΡΗ - ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ 

Τι σημαίνει να έχεις, ή να στερείσαι, τη θεία χάρη 

Όταν αυξηθεί ή χάρη του Θεού στον άνθρωπο, τότε από τον πόθο της αρετής καταφρονεί το θάνατο, και βρίσκει πολλούς λόγους, στην ψυχή του, για να υποφέρει τις θλίψεις. Και όσα θεωρούνται βλαβερά για το σώμα, και επέρχονται ξαφνικά στην ανθρώπινη φύση, για να την κάνουν να υποφέρει, δεν τα λογαριάζει καθόλου, συγκρίνοντας τα με τα ελπιζόμενα αγαθά. Άλλωστε, δεν είναι δυνατό να γνωρίσει την αλήθεια χωρίς τους πειρασμούς πού παραχωρεί ό Θεός. Και αυτό το ξέρει καλά. 

Όταν όμως ό άνθρωπος στερηθεί πολύ τη χάρη του Θεού, τότε όλα τα λυπηρά πού αναφέραμε βρίσκονται μπροστά του, και νομίζει ότι οί ανθρώπινες γνώσεις του, με τις όποιες εξετάζει τα πράγματα, είναι ανώτερες από την πίστη στο Θεό, και ότι ή εμπιστοσύνη στο Θεό σε τίποτε δε βοηθάει, και ότι ή πρόνοια του Θεού για τον άνθρωπο είναι ανύπαρκτη. Σε όλα αυτά, είναι μέσα οί πονηροί δαίμονες, πού τον ενεδρεύουν και του ρίχνουν τα βέλη τους, χωρίς να το καταλαβαίνει.  

Να επιμείνεις στην τήρηση των εντολών τον Θεού, κι ας μην έχεις αισθητή την πείρα της θείας χάρης. 

Εσύ να φυλάξεις τους κοινούς κανόνες της μοναχικής ζωής, για να λυτρωθείς από τις κοσμικές φροντίδες πού σε απομακρύνουν από τη θεωρία του Θεού. Εάν στο μεταξύ, προτού προλάβεις να λυτρωθείς, έρθει μέσα σου ή χάρη του Θεού, να το θεωρήσεις ότι είναι δώρο του Θεού, και όχι καρπός των κόπων σου. Αν δεν συμβεί αυτό, να ακολουθήσεις τον κοινό δρόμο όλων των ανθρώπων, τηρώντας τις εντολές του Θεού, όπως τις διδάχθηκες, και έτσι να ανεβείς ψηλά στον πνευματικό πύργο.

Αν πεθάνει ό άνθρωπος, έχοντας ζήσει με την ελπίδα να γνωρίσει αισθητώς τα μυστήρια του Θεού, και αν ακόμη δε δει αυτή τη γη της τελειότητας από κοντά, πιστεύω ότι θα κληρονομήσει τη βασιλεία του Θεού μαζί με τους αρχαίους δικαιους της Παλαιάς Διαθήκης. Αυτοί είχαν την ελπίδα να φθάσουν την τελειότητα, αλλά δεν αξιώθηκαν να τη δουν, σύμφωνα με το λόγο του αποστόλου Παύλου (Έβρ. 11, 39). 

Επειδή λοιπόν εργάσθηκαν την αρετή σ' όλη τους τη ζωή, μέχρι πού κοιμήθηκαν, θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού. Και αν ακόμη ένας άνθρωπος δε γνώρισε αισθητώς τα μυστήρια του Θεού, παρά μόνο μέσα από καθρέφτη, και ήλπισε ότι θα τα απολαύσει από μακριά, και με αυτή την ελπίδα πέθανε, να ξέρεις ότι πήγε στον τόπο των αγίων πατέρων του. Και αν δεν αξιώθηκε σ' αυτή τη ζωή την τέλεια χάρη του Θεού, όμως μπορούσε να αποκόψει τους πονηρούς λογισμούς, επειδή πάντοτε επικοινωνούσε μαζί της, και την είχε  στη σκέψη του και την επιθυμούσε σ' όλοι τη ζωή. Και επειδή με αυτή την ελπίδα ή καρδιά του ήταν γεμάτη από την ευσπλαχνία του Θεού φεύγει από τον κόσμο τούτο μαζί με τους δικαίους. 

Όταν το άγιο Πνεύμα αρχίζει να σε επισκιάζει.

Εάν βλέπεις, σε κάθε λογισμό πού κινείται στην ψυχή σου, και σε κάθε ενθύμηση, και στις πνευματικές σου ενατενίσεις την ώρα της ησυχίας σου, να γεμίζουν τα μάτια σου δάκρυα, και να βρέχουν τις παρειές σου, χωρίς εσύ να 

βιάζεις τον εαυτό σου, να ξέρεις ότι, σ' αυτή την περίπτωση, άρχισε να ανοίγει ό φράχτης μπροστά σου, για να έρθει ή χάρη του Θεού και να καταστραφεί ό εχθρός. 

Μπορεί πάλι, να βρίσκεις, από καιρού εις καιρόν, ότι βυθίζεται ό νους σου στην καρδιά σου, χωρίς εσύ να το επιδιώκεις κατά τη συνήθεια σου, και να διαμένει εκεί (ό νους σου) για κάποιο μικρό διάστημα. Μετά άπ' αυτό, πράγμα πού είναι σύνηθες, μπορεί να βλέπεις τα μέλη του σώματος σου σαν να πέρασαν από μεγάλη αρρώστια, και να βασιλεύει ή ειρήνη του Θεού στους λογισμούς σου, και αυτό να κρατάει πολύ. Σ' αυτή την περίπτωση, να ξέρεις ότι ή νεφέλη του αγίου Πνεύματος άρχισε να επισκιάζει τη σκηνή της καρδιάς σου. 

Ή παντελής ανάθεση τον ανθρώπου στη θεία πρόνοια και ή ανταπόκριση της θείας Χάρης Άμα ό άνθρωπος απορρίψει για τον εαυτό του κάθε αισθητή βοήθεια και κάθε ανθρώπινη ελπίδα, όπως συμβαίνει με τους ησυχαστές, και αφιερωθεί στο Θεό με εμπιστοσύνη και καθαρή καρδιά, αμέσως ακολουθεί ή θεία χάρη και του 

αποκαλύπτει τη δύναμη της βοηθώντας τον με πολλούς τρόπους. Πρώτα, πρώτα στα φανερά σωματικά προβλήματα, όπου του δείχνει εμφανώς τη δύναμη της πρόνοιας του Θεού γι' αυτόν προσωπικά. Και καθώς βλέπει τη φανερή βοήθεια 

του Θεού, βεβαιώνεται και για τη μυστική βοήθεια του Θεού, όπως ταιριάζει στο ταπεινό και άκακο φρόνημα του και στη σεμνή διαγωγή του. Καταλαβαίνει δηλ. πώς τακτοποιούνται οι σωματικές του ανάγκες χωρίς κόπο, αφού δε φροντίζει καθόλου γι' αυτές. Και ή θεία χάρη τον απαλλάσσει από πολλά δυσάρεστα και επικίνδυνα πολλές φορές, πράγματα, χωρίς αυτός να τα καταλαβαίνει. Όλα αυτά τα αποδιώχνει άπ' αυτόν, ανεπαίσθητα, ή θεία χάρη, με θαυμαστό τρόπο, και τον σκεπάζει σαν την κλώσα, πού ανοίγει τα φτερά της και σκεπάζει τα κλωσσόπουλα, για να μην πάθουν κανένα κακό. Έτσι, του δείχνει (ή Θεία Χάρη), 

στα μυστικά μάτια της ψυχής του, πώς πλησίαζε ή απώλεια του, και φυλάχτηκε αβλαβής. Έτσι, τον γυμνάζει στα πνευματικά και του φανερώνει τις ενέδρες και τις μηχανές των κακών και ακατάληπτων λογισμών. Και τότε, εύκολα τους καταλαβαίνει, και παρακολουθεί πώς ό ένας διαδέχεται τον άλλο, και πώς παραπλανούν και εξαπατούν τον άνθρωπο, και σε ποιο λογισμό κολλάει ό νους, και πώς γεννιούνται ό ένας από τον άλλο, και εξολοθρεύουν την ψυχή. Και κάνει (ή Θεία Χάρη) καταγέλαστη στα πνευματικά του μάτια κάθε ενέδρα και παγίδα των δαιμόνων, και αποκαλύπτει πώς εξαφανίζονται οι κακοί λογισμοί τους, και του δίνει σοφία και σύνεση, ώστε να καταλαβαίνει Τι μέλλει να συμβεί. 

Ακόμη, ανατέλλει μέσα στην απλή καρδιά του ένα μυστικό φως, για να βλέπει τα πάντα, και τη δύναμη των λεπτών συλλογισμών, και του δείχνει φανερά Τι έμελλε να πάθει, αν δεν γνώριζε τις δαιμονικές πανουργίες. Και τότε γεννιέται μέσα του ή βεβαιότητα ότι για κάθε πράγμα, μικρό και μεγάλο, πρέπει ναζητούμε στην προσευχή μας τη βοήθεια του Δημιουργού μας.

Και όταν ή Θεία Χάρη στεριώσει το φρόνημα του, ώστε να εμπιστεύεται σε όλα, και ολοκληρωτικά, το Θεό, τότε αρχίζει να μπαίνει λίγο, λίγο στους πειρασμούς. 

Και παραχωρεί ό Θεός να σταλούν σ' αυτόν πειρασμοί, όσους μπορεί να αντέξει και να αντιμετωπίσει. Και κατά τη διάρκεια αυτών των πειρασμών τον προσεγγίζει ή θεία βοήθεια κατά τρόπον αισθητό, για να ενθαρρυνθεί στον αγώνα του. Κι αυτό γίνεται, μέχρι να γυμνασθεί, ,σιγά, σιγά με τον καιρό, και αποκτήσει σοφία, και περιφρονήσει τους νοητούς εχθρούς με την πλήρη εμπιστοσύνη του στο Θεό. Χρειάζεται λοιπόν να αποκτήσει αυτή την πείρα, γιατί, αλλιώς, δεν μπορεί να αποκτήσει σοφία στους πνευματικούς πολέμους, και να γνωρίσει την πρόνοια και τη δύναμη του Θεού, και να στερεωθεί μυστικά στην πίστη του. 

Τα χαρίσματα τον Θεού έρχονται μόνο στους απλούς και ταπεινούς, πού αγαπούν τις θλίψεις

Όποιος, χωρίς να είναι ανάγκη, έχει την τόλμη και παρακαλεί το Θεό επιθυμώντας να γίνουν μέσω αυτού θαυμάσια πράγματα, πού να δείχνουν τη δύναμη του Θεού, αυτόν τον πειράζει και τον περιγελά ό δαίμονας μέσα στο χώρο του νου του, γιατί δείχνει να καυχιέται, ενώ έχει αδύνατη συνείδηση. Τη βοήθεια του Θεού πρέπει να τη ζητούμε στις θλίψεις στις στενοχώριες. Χωρίς ανάγκη να εκ-πειράζουμε το Θεό είναι κίνδυνος για μας. Όποιος επιθυμεί κάτι τέτοιο δεν είναι πραγματικά δίκαιος και άνθρωπος του Θεού. Βέβαια, ό Κύριος έκαμε θαύματα και σημεία με πολλούς αγίους, αλλά όταν το θέλησε ό ίδιος. Ενώ, αν εσύ το επιθυμείς και είναι δικό σου θέλημα, χωρίς δηλ. να το επιβάλλει κάποια ανάγκη, πέφτεις από κει πού είσαι προφυλαγμένος με την ταπείνωση και γλιστράς από τη γνώση της αλήθειας του Θεού. Διότι, εάν -κατ' οικονομία-εισακουσθεί ένα τέτοιο, παράλογο, αίτημα από το Θεό, βρίσκει αφορμή ό πονηρός άπ' αυτό και βάζει τον αιτούντα σε μεγάλους μπελάδες. Οι αληθινά αφοσιωμένοι στο Θεό, όχι μόνο δεν επιθυμούν τέτοια πράγματα, αλλά και όταν τους δοθούν από το Θεό, δε θέλουν να τα δεχθούν γνωρίζοντας τους κινδύνους της υψηλοφροσύνης. Και δεν τα θέλουν όχι μόνο για να μη φαίνονται στους ανθρώπους ότι είναι σπουδαίοι, αλλά και για να αποφύγουν την κρυφή έπαρση της καρδίας. 

Για παράδειγμα σας αναφέρω έναν από τους αγίους πατέρες, ό όποιος λόγω της καθαρής καρδιάς του, έλαβε από το άγιο Πνεύμα το χάρισμα να γνωρίζει από πιο μπροστά ποιοι έρχονται σ' αυτόν. Αυτός ό γέροντας λοιπόν, ζήτησε από το Θεό, αφού προηγουμένως παρακάλεσε να προσευχηθούν και άλλοι άγιοι αδελφοί, να του πάρει το χάρισμα. Εάν, ωστόσο, κάποιοι άνθρωποι του Θεού δέχθηκαν χαρίσματα, τα δέχθηκαν είτε γιατί ή ανάγκη το επέβαλε, είτε γιατί ήταν απλοί και ταπεινοί, αλλά σε καμιά περίπτωση, έτσι, τυχαία! 

Οί δίκαιοι και αληθινοί άνθρωποι τούτο πάντα έχουν στο νου τους: ότι δεν είναι άξιοι του Θεού και με τούτο δοκιμάζονται και αποδεικνύονται αληθινά παιδιά του Θεού, με το ότι δηλ. θεωρούν τον εαυτό τους ταλαίπωρο αμαρτωλό και ανάξιο της φροντίδας και της πρόνοιας του Θεού. Και αυτό το αίσθημα τους το

εξομολογούνται και μέσα στην καρδιά τους, αλλά και μπροστά σε άλλους, με ταπείνωση βέβαια. Και αυτό γίνεται από τη σοφία πού τους χαρίζει το άγιο Πνεύμα, για να μην παύσουν να φροντίζουν για την πνευματική τους πρόοδο,και για να εργάζονται την αρετή ενόσω ζούνε. Την ανάπαυση τους από τους κόπους και από τις θλίψεις, ό Θεός τη φύλαξε για το μέλλοντα αιώνα. Και όσοι έγιναν ναός του Κυρίου, δεν επιθυμούν να ζουν τώρα εν αναπαύσει, και να απαλλαγούν από τις θλίψεις, αν και κατά καιρούς τους δίνεται κάποια παρηγοριά, με τρόπο μυστικό, για τους πνευματικούς κόπους τους. Εμείς, άγιε αδελφέ, ας εργασθούμε με την καρδιά μας τα έργα της μετάνοιας και της καθαρής πολιτείας, πού ευαρεστεί το Θεό, και τότε, τα χαρίσματα του Κυρίου, όπως ή υγεία, ή απάθεια, ή θεωρία, έρχονται από μόνα τους, χωρίς να τα ζητούμε, εάν φυσικά ή καρδιά μας γίνει καθαρή και αμόλυντη. Όμως τα υψηλά 

χαρίσματα του Θεού να μην τα ζητούμε και περιμένουμε πότε θα μας έρθουν, γιατί κάτι τέτοιο δεν το εγκρίνει ή Εκκλησία του Θεού. Και όσοι έλαβαν χαρίσματα με τέτοιο τρόπο, απέκτησαν υπερηφάνεια και εξέπεσαν από τη χάρη του Θεού. Να φέρεται κανείς με τέτοιο τρόπο δεν είναι σημείο ότι αγαπά το Θεό, αλλά αρρώστια ψυχής. Και πώς μπορούμε εμείς να ζητήσουμε τα υψηλά χαρίσματα του Θεού, τη στιγμή πού ό θείος απόστολος Παύλος καυχιέται για τις θλίψεις του, και θεωρεί την κοινωνία του στα παθήματα του Χριστού ότι είναι τα 

μεγάλα δώρα του Θεού; 

Ή θεία Χάρη είναι καρπός της πίστης ή της εργασίας των εντολών, ή και των δύο Για δύο λόγους δίνεται το χάρισμα της αποκάλυψης και της βίωσης της καινής κτιςης του Θεού. Άλλοτε δίνεται από τη χάρη του Θεού για τη θερμότητα της πίστης μας, και άλλοτε έρχεται ως καρπός της εργασίας των εντολών και της καθαρότητας της καρδίας. Στην πρώτη περίπτωση είναι οι μακάριοι Απόστολοι, οί όποιοι αξιώθηκαν να δουν την αποκάλυψη του Θεού, όχι γιατί καθάρισαν το νου τους με την εργασία των εντολών, αλλά γιατί είχαν θερμή πίστη. Διότι πίστεψαν στο Χριστό με απλότητα και τον ακολούθησαν χωρίς δισταγμό, με φλογερή καρδιά. Και όταν τελείωσε ό Χριστός το προσκυνητό έργο της θείας οικονομίας του, έστειλε σ' αυτούς το Παράκλητο Πνεύμα, και τότε τους καθάρισε, και έκαμε το νου τους τέλειο, και νέκρωσε πραγματικά μέσα τους τον παλιό άνθρωπο των παθών, και τους έδωσε με τη θεϊκή ενέργεια την αιώνια ζωή και τους μετέβαλε σε καινό άνθρωπο του Πνεύματος, και αυτοί δέχθηκαν με τρόπο αισθητό και τα δύο, τη νέκρωση και τη ζωοποίηση. Με όμοιο τρόπο και ό μακάριος Παύλος ανακαινίσθηκε μυστικά και, έτσι, δέχθηκε την αποκάλυψη των μυστηρίων του Θεού. Όμως δεν είχε επαναπαυτεί σ' αυτό. Δέχθηκε βέβαια εν ενεργεία τη χάρη και τη δωρεά της αποκάλυψης του Θεού, αλλά σ' όλη του τη ζωή βάδιζε τον τραχύ αποστολικό δρόμο της θυσίας, για να ανταποκριθεί κατά το δυνατό στη χάρη πού αξιώθηκε, από τότε πού συνομίλησε μαζί του ό Κύριος σαν να 'ταν οικείος του και τον έστειλε στη Δαμασκό. 

Οι διάφορες τάξεις χαρισμάτων στο μέλλοντα αιώνα

Ό Σωτήρας και Κύριος μας, όταν μιλούσε για «πολλές μονές», εννοούσε τα διάφορα πνευματικά επίπεδα των ανθρώπων πού ζουν στο χώρο της ανάπαυσης του Θεού, δηλ. τις διακρίσεις και τις διαφορές των πνευματικών χαρισμάτων, στα όποια εντρυφούν ανάλογα με την πνευματική τους κατάσταση. Γιατί ό Κύριος δεν εννοούσε, λέγοντας «πολλές μονές», διάφορους τόπους, αλλά διάφορες τάξεις χαρισμάτων. Όπως γίνεται με τον αισθητό Ήλιο, πού ό καθένας μας τον χαίρεται και τον απολαμβάνει ανάλογα με την καθαρότητα και τη δύναμη των οφθαλμών του. Προσέξτε Τι γίνεται με το λυχνάρι μέσα σ' ένα σπίτι. 

Ενώ το λυχνάρι είναι ένα, το φως του, χωρίς να μοιράζεται σε δυνατό και αδύνατο, δεν έχει σε όλα τα σημεία την ίδια δύναμη. Έτσι και στο μέλλοντα αιώνα, όλοι οι δίκαιοι κατοικούν στον ίδιο και αδιαίρετο χώρο, και ό καθένας, ανάλογα με την πνευματική του κατάσταση, φωτίζεται από τον ένα νοητό Ήλιο,το Χριστό και απολαμβάνει την ευφροσύνη, ενώ ζει με τους άλλους στον ίδιο αέρα, στον ίδιο τόπο, στο ίδιο κάθισμα, και βλέπει τα ίδια πράγματα και σχήματα. Και δε σκέφτεται την οπτική δύναμη του πλαϊνού του, ούτε του ανώτερου, ούτε του κατώτερου γιατί βλέποντας την ανώτερη χάρη του διπλανού του, συνειδητοποιεί το δικό του υστέρημα, και αυτό τον κάνει να λυπάται και να αδημονεί. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει εκεί, οπού δεν υπάρχει ούτε λύπη ούτε στεναγμός. Εκεί ό καθένας ευφραίνεται μέσα στην ψυχή του ανάλογα με τη χάρη της πνευματικής του κατάστασης. Ωστόσο, ή θεωρία των μυστηρίων του Θεού είναι μία, και ή χαρά πού νιώθουν όλοι είναι ίδια, γιατί λείπει ή σύγκριση. Άλλη κατάσταση, εκτός από τις δύο αυτές, δεν υπάρχει ανάμεσα τους. Ή μία είναι ή βασιλεία των ουρανών, και ή άλλη ή κόλαση. 

Οι πειρασμοί είναι «φύλακες» των χαρισμάτων τον Θεού

Τα φυσικά ελαττώματα, όπως ή αδυναμία, ή μικροψυχία, ή αφυΐα, ή αμορφία, σε κείνους πού φυλάγουν τον εαυτό τους από τους πειρασμούς, γίνονται φύλακες της αρετής. Αν δεχθείς ένα χάρισμα χωρίς πειρασμό, θα σε οδηγήσει στην απώλεια. Αν εργάζεσαι το καλό ενώπιον του Θεού και σου δώσει ένα χάρισμα, παρακάλεσε τον με την καρδιά σου, να σου δώσει φωτισμό Τι να κάνεις για να ταπεινωθείς, ή να σου δώσει φύλακα να σε προστατεύει από την έπαρση, ή να σου το πάρει, για να μη γίνει πρόξενος απώλειας σου. Γιατί όλοι δεν μπορούν να φυλάξουν τον πλούτο του Θεού χωρίς να βλάφτουν οι ίδιοι. 

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΖΩΗ 

ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ 

Οι νέοι μπροστά στους δύο δρόμους της ζωής. Και ή έγγαμη και ή άγαμη ζωή είναι ευλογημένες. 

Γέροντα, τι πρέπει να απάντηση κανείς σε νέα παιδιά που ρωτούν αν ή μοναχική ζωή είναι ανώτερη από την έγγαμη; 

Κατ' αρχάς πρέπει να τους δώσει να καταλάβουν ποιος είναι ό προορισμός του ανθρώπου και ποιο είναι το νόημα της ζωής. Ύστερα να τους εξήγηση ότι και οι δύο δρόμοι που έχει χαράξει ή Εκκλησία μας είναι ευλογημένοι, γιατί και οι δύο μπορούν να τους οδηγήσουν στον Παράδεισο, αν ζήσουν κατά Θεόν. 

Ας υποθέσουμε ότι δύο άνθρωποι ξεκινούν να πάνε σε ένα Προσκύνημα. Ό ένας πηγαίνει με το λεωφορείο από τον δημόσιο δρόμο και ό άλλος πηγαίνει με τα πόδια από κάποιο μονοπάτι. Και οι δύο όμως έχουν τον ίδιο σκοπό. Ό Θεός και το ένα το χαίρεται και το άλλο το θαυμάζει. Κακό είναι, όταν αυτός που πάει από το μονοπάτι κατακρίνει μέσα του τον άλλον, που πάει από τον δημόσιο δρόμο, ή και το αντίστροφο... (σ.19) 

Ή ανησυχία των νέων για την αποκατάσταση τους. 

Γέροντα, ή ανησυχία ενός νέου για την αποκατάσταση του οφείλεται σε απιστία; 

Όχι πάντοτε. Συχνά οι νέοι που ενδιαφέρονται πώς να τακτοποιηθούν καλύτερα, αλλά και να βρίσκονται κοντά στον Θεό, ανησυχούν για την 

αποκατάστασή τους. Αυτό φανερώνει υγεία. Το να μη σκέφτεται ένας νέος και να μην ανήσυχη για την αποκατάσταση του φανερώνει αδιάφορο άνθρωπο και επόμενο είναι ο αδιάφορος να είναι ανεπρόκοπος. Μόνο χρειάζεται να προσέξουν αυτή ή ανησυχία να μην ξεπερνάει τα όρια, γιατί ο διάβολος προσπαθεί να την διαστρέψει, να την κάνη αγωνία και να κρατά τον νου τους σε διαρκή σύγχυση. 

Οι νέοι πρέπει να εμπιστεύονται τον εαυτό τους στον Θεό, για να ειρηνεύουν. 

Γιατί ο Καλός Θεός σαν στοργικός Πατέρας ενεργεί εκεί όπου εμείς ανθρωπίνως δεν μπορούμε να ενεργήσουμε. Δεν χρειάζεται να βιάζονται και να παίρνουν ανώριμες αποφάσεις για την ζωή που θα ακολουθήσουν... Να φροντίσουν πρώτα να πάρουν το πτυχίο τους, υστέρα για την δουλειά τους - τα αγόρια να τελειώσουν και το στρατιωτικό - και στην συνέχεια, ώριμα πλέον και με την βοήθεια του Θεού, ή να κάνουν μια καλή οικογένεια, αν έχουν αποφασίσει την έγγαμη ζωή, ή να πάνε στο Μοναστήρι που θα διαλέξουν, αν έχουν αποφασίσει τον Μοναχισμό... (σ. 21-22). 

Να βοηθούμε τους νέους να ακολουθήσουν την κλίση τους. 

Κάθε άνθρωπος έχει την κλίση του. Ό Καλός Θεός έπλασε τον άνθρωπο ελεύθερο. Έχει αρχοντιά σέβεται την ελευθερία του ανθρώπου και αφήνει 

ελεύθερο τον καθέναν να ακολουθήσει τον δρόμο που τον αναπαύει. Δεν τους βάζει όλους στην ίδια γραμμή με μια στρατιωτική πειθαρχία. Γι' αυτό οι νέοι ας αφήσουν τον εαυτό τους ελεύθερο στον πνευματικό χώρο της ελευθερίας του Θεού. Δεν βοηθιούνται, αν εξετάζουν ποια ζωή ακολούθησε ή θα ακολουθήσει ο τάδε ή, ή τάδε. Σ αυτό το θέμα δεν πρέπει να επηρεάζονται από κανέναν. 

Οι γονείς πάλι, οι εκπαιδευτικοί και οι Πνευματικοί, πρέπει να βοηθούν τους νέους να διαλέγουν οποία ζωή είναι στα μέτρα τους και να ακολουθούν την πραγματική τους κλίση, χωρίς να τους επηρεάζουν ή να στραγγαλίζουν την κλίση τους. Ή απόφαση για την ζωή που θα ακολουθήσουν πρέπει να είναι δική τους. Όλοι οι άλλοι μόνον απλές γνώμες μπορούμε να εκφράσουμε και το μόνο δικαίωμα που έχουμε είναι να βοηθούμε τις ψυχές να βρουν τον δρόμο τους... 

Ειλικρινά, όποια ζωή κι αν ακολουθήσει ένας νέος που γνωρίζω, θα χαρώ και πάντα θα έχω το ίδιο ενδιαφέρον για την σωτηρία της ψυχής του, φθάνει να είναι κοντά στον Χριστό, μέσα στην Εκκλησία μας. Θα νιώθω αδελφός του, γιατί θα είναι παιδί της Μητέρας μας Εκκλησίας... 

Εγώ μέχρι τώρα σε κανέναν νέο δεν είπα ούτε να παντρευτεί ούτε να γίνει καλόγερος. Αν κάποιος με ρωτήσει, του λέω: «Να κάνης αυτό που σε αναπαύει, φθάνει να είσαι κοντά στον Χριστό». Και αν μου πει ότι δεν αναπαύεται στον κόσμο, τότε του μιλάω για τον Μοναχισμό, για να τον βοηθήσω να βρει τον 

δρόμο του (σ. 22-24). 

Η πνευματική ζωή είναι βασική προϋπόθεση για την καλή αποκατάσταση. 

Γέροντα, ή τάδε, που σας είπε ότι σκέφτεται τον Μοναχισμό, μου είπε ότι ένας συμφοιτητής της την ρώτησε γιατί δεν πάει στον κινηματογράφο και δεν βγαίνει έξω με αγόρια. τι έπρεπε να του απάντηση; 

Έπρεπε να του πει: «Τέτοια ερώτηση ούτε ό αδελφός μου ,μου έκανε ποτέ και μου την κάνεις εσύ;». 

Μετά από λίγες μέρες την συνάντησε έξω από την Σχολή της - αυτή δεν τον είχε δει — και την έπιασε από τον ώμο. Εκείνη του είπε μόνον ένα «γεια σου» και μπήκε αμέσως μέσα. 

Όχι, δεν έκανε καλά! Σ' αυτήν την περίπτωση έπρεπε να αντίδραση, γιατί, έτσι όπως φέρθηκε, μπορεί να του έδωσε την εντύπωση ότι δέχθηκε αυτήν την εκδήλωση του, οπότε εκείνος θα το ξανακάνει. Ή ηλικία στην οποία βρίσκεται τώρα είναι λίγο δύσκολη και δεν την ωφελεί να κάνη συντροφιά με αγόρια. 

Ούτε χρειάζεται να μιλάει μαζί τους, τάχα για να τα βοηθήσει. Και αναποφασίσει να δημιουργήσει οικογένεια, όταν γνωρίσει ένα καλό παιδί, πρέπει να το πει στους γονείς της. Αυτοί θα εξετάσουν αν έχει τις προϋποθέσεις να κάνουν μια καλή οικογένεια. Άλλα τώρα, που δεν έχει ακόμη αποφασίσει ποια ζωή θα ακολουθήσει, δεν την βοηθάει να μιλάει με αγόρια, γιατί ζαλίζεται χωρίς λόγο και χάνει την γαλήνη της. Όσα παιδιά ασχολούνται με τέτοια είναι τα καημένα πολύ ζαλισμένα και συνέχεια ταραγμένα δεν έχουν γαλήνη. Το πρόσωπο τους και τα μάτια τους είναι αγριεμένα. 

Η έλξη του γυναικείου φύλου από το ανδρικό, και το αντίθετο, υπάρχει στην φύση του ανθρώπου. Άλλα να της πεις ότι τώρα δεν είναι καιρός γι' αυτό. Να κοιτάξει τις σπουδές της. Τα παιδιά που καλλιεργούν αυτήν την έλξη από μικρά, γυρίζουν εκεί το κουμπί πριν έρθει ή κατάλληλη ώρα, και ύστερα, όταν έρθει εκείνη ή ώρα, το κουμπί είναι ήδη γυρισμένο και δεν μπορούν να χαρούν, γιατί έζησαν αυτήν την χαρά τότε, που δεν ήταν κατάλληλος καιρός. Ενώ όσα παιδιά προσέχουν, χαίρονται περισσότερο, όταν έρθει ό κατάλληλος καιρός, και μέχρι τότε έχουν πολλή γαλήνη. Βλέπεις μερικές μητέρες που έχουν ζήσει αγνά πόσο ειρηνικές είναι, παρόλο που έχουν ένα σωρό σκοτούρες! 

Εγώ πάντοτε τονίζω, ό νέος πριν από τον γάμο να προσπαθεί να ζει όσο πιο πνευματικά μπορεί, και να διατηρεί την αγνότητα του ή οποία του εξασφαλίζει την διπλή υγεία. Ή πνευματική ζωή είναι δασική προϋπόθεση για οποιαδήποτε ζωή ακολουθήσει κανείς. Ό κόσμος έχει γίνει σαν ένα χωράφι με σιτάρι που αρχίζει να ξεσταχυάζει και μπαίνουν μέσα γουρούνια και το τσαλαπατούν. Και τώρα φαίνονται ανακατεμένα χόρτα, λάσπες, στάχυα, και που και που, σε καμιά άκρη, υπάρχει και κανένα στάχυ όρθιο... 

Σήμερα όμως, Γέροντα, στα Πανεπιστήμια κ.λπ. υπάρχουν πολλοί πειρασμοί για έναν νέο. 

Να συνδεθεί με πνευματικά παιδιά, για να βοηθιέται και να κινείται σε μια πνευματική ατμόσφαιρα. Ας μην κάνουμε τα πράγμα τα δυσκολότερα από ό,τι είναι. Γνωρίζω πολλά παιδιά που πηγαίνουν στο Πανεπιστήμιο και ζουν αγνά, με την μικρή δική τους προσπάθεια και με την μεγάλη βοήθεια του θεού. (σ. 32—34). 

ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ. 

Η καλή αρχή της οικογενειακής ζωής. 

... Αν ό νέος σκέφτεται κάποια κοπέλα σοβαρά για σύζυγο, νομίζω, καλύτερα είναι πρώτα να το κάνη γνωστό με κάποιο συγγενικό του πρόσωπο στους γονείς της και κατόπιν να το συζητήσει και ό ίδιος μαζί τους και με την κοπέλα. Στην συνέχεια, αν δώσουν λόγο και κάνουν αρραβώνες - καλό είναι ό αρραβώνας να μη διαρκή πολύ -, να προσπαθήσει, στο διάστημα που θα μεσολάβηση μέχρι τον γάμο, να βλέπει την κοπέλα σαν αδελφή του και να την σέβεται. Αν αγωνισθούν και οι δύο φιλότιμα να διατηρήσουν την παρθενία τους, τότε στοΜυστήριο του γάμου, όταν τους στεφάνωση ό Ιερέας, θα λάβουν πλούσια την Χάρη του Θεού. Γιατί, όπως λέει ό Άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος, τα στέφανα είναι σύμβολα της νίκης κατά της ηδονής.. (ο. 37-38). 

Στην διαφορά των χαρακτήρων κρύβεται ή αρμονία του θεού. 

... Μου λένε μερικοί άνδρες: «Δεν συμφωνώ με την γυναίκα μου -είμαστε αντίθετοι χαρακτήρες. Άλλος χαρακτήρας εκείνη, άλλος εγώ! Πώς κάνει τέτοια παράξενα πράγματα ό Θεός; Δεν θα μπορούσε να οικονομήσει μερικές καταστάσεις έτσι, ώστε να ταιριάζουν τα ανδρόγυνα, για να μπορούν να ζουν πνευματικά;». «Δεν καταλαβαίνετε, τους λέω, ότι μέσα στην διαφορά των χαρακτήρων κρύβεται ή αρμονία του Θεού; Οι διαφορετικοί χαρακτήρες δημιουργούν αρμονία. Αλίμονο, αν ήσασταν ίδιοι χαρακτήρες! Σκεφθείτε τι θα γινόταν, αν λ.χ. και οι δύο θυμώνατε εύκολα• θα γκρεμίζατε το σπίτι. Η, αν και οι δύο ήσασταν ήπιοι χαρακτήρες, θα κοιμόσασταν όρθιοι!...»... 

Σε ένα ανδρόγυνο ξέρετε τι είπα; «Επειδή ταιριάζετε, γι' αυτό δεν ταιριάζετε!». 

Είναι και οι δύο ευαίσθητοι. Αν συμβεί κάτι στο σπίτι, και οι δύο τα χάνουν και αρχίζουν: «Ωχ, τι πάθαμε!» ό ένας, «ωχ, τι πάθαμε!» ό άλλος. Ο ένας δηλαδή βοηθάει τον άλλον να απελπισθεί πιο πολύ. Δεν μπορεί να τον τόνωση λίγο «για στάσου, να του πει, δεν είναι και τόσο σοβαρό αυτό που μας συμβαίνει». 

Το έχω δει αυτό σε πολλά ανδρόγυνα. 

Και στην αγωγή των παιδιών, όταν οι σύζυγοι είναι διαφορετικοί χαρακτήρες, μπορούν περισσότερο να βοηθήσουν. Ο ένας κρατάει λίγο φρένο, ό άλλος λέει: 

«Άφησε τα παιδιά λίγο ελεύθερα». Αν τα στριμώξουν και οι δύο, θα χάσουν τα παιδιά τους. Και αν τα αφήσουν και οι δύο ελεύθερα, πάλι θα τα χάσουν. Ενώ έτσι βρίσκουν και τα παιδιά μία ισορροπία. 

Θέλω να πω ότι όλα χρειάζονται. Φυσικά, δεν πρέπει να ξεπερνούν τα όρια, αλλά ό καθένας να βοηθάει τον άλλον με τον τρόπο του. Αν φας λ.χ. κάτι πολύ γλυκό, θέλεις να φας και κάτι που είναι λίγο αλμυρό... (σ. 39-40). 

Ο σεβασμός μεταξύ των συζύγων. 

Ο Θεός τα ρύθμισε όλα με σοφία. Με άλλα χαρίσματα προίκισε τον άνδρα, με άλλα την γυναίκα. Έδωσε στον άνδρα ανδρισμό, για να τα βγάζει πέρα στις δύσκολες υποθέσεις και για να υποτάσσεται σ' αυτόν ή γυναίκα. Γιατί, αν έδινε και στην γυναίκα τον ίδιο ανδρισμό, δεν θα μπορούσε να σταθεί οικογένεια. 

«Ο ανήρ, λέει ή Γραφή, εστί κεφαλή της γυναικός» (Έφεσ. 5, 23). Δηλαδή ό Θεός κανόνισε, ώστε ό άνδρας να αφεντεύει στην γυναίκα. Να αφεντεύει ή γυναίκα στον άνδρα είναι ύβρις στον Θεό. Ο Θεός έπλασε πρώτα τον Αδάμ και ό Αδάμ είπε για την γυναίκα: «Τούτο νυν όστούν εκ των όστέων μου και σαρξ εκ της σαρκός μου» (Γενέσ. 2, 23). Η γυναίκα, λέει το Ευαγγέλιο, πρέπει να φοβάται τον άνδρα, δηλαδή να τον σέβεται, και ό άνδρας να αγαπάει την γυναίκα (Έφεσ. 5, 33). Μέσα στην αγάπη είναι ό σεβασμός. Μέσα στον σεβασμό είναι ή αγάπη. Αυτό το όποιο αγαπώ, το σέβομαι κιόλας. Και αυτό το όποιο σέβομαι, το αγαπώ. Δηλαδή δεν είναι άλλο το ένα και άλλο το άλλο• ένα 

πράγμα είναι και τα δύο... (σ. 41—42). 

Η αγάπη μεταξύ των συζύγων. 

- Έγραψες Γερόντισσα, ευχές στον Δημήτρη που παντρεύεται; Έγραψα, Γέροντα. 

- Φέρε την κάρτα να συμπληρώσω κι εγώ: «Ο Χριστός και ή Παναγία μαζί σας. Σου δίνω ευλογία, Δημήτρη, να μαλώνεις με όλον τον κόσμο, εκτός από την Μαρία! Το ίδιο και στην Μαρία!». 

Για να δω, θα καταλάβουν τι εννοώ; Με ρώτησε κάποιος: «Γέροντα, τι ενώνει περισσότερο τον άνδρα με την γυναίκα;». «Ή ευγνωμοσύνη», του λέω. Ό ένας αγαπάει τον άλλον γι' αυτό που του χαρίζει. Ή γυναίκα δίνει στον άνδρα την 

εμπιστοσύνη, την αφοσίωση, την υπακοή. Ό άνδρας δίνει στην γυναίκα την σιγουριά ότι μπορεί να την προστατέψει. Ή γυναίκα είναι ή αρχόντισσα του σπιτιού, αλλά και ή μεγάλη υπηρέτρια• ό άνδρας είναι ό κυβερνήτης του σπιτιού, αλλά και ό χαμάλης. 

Μεταξύ τους τα ανδρόγυνα πρέπει να έχουν την εξαγνισμένη αγάπη, για να έχουν αλληλοπαρηγοριά και να μπορούν να κάνουν και τα πνευματικά τους καθήκοντα. Για να ζήσουν αρμονικά, χρειάζεται να βάλουν εξαρχής ως θεμέλιο της ζωής τους την αγάπη, την ακριβή αγάπη, που βρίσκεται μέσα στην πνευματική αρχοντιά, στην θυσία, και όχι την ψεύτικη, την κοσμική, την σαρκική. Αν υπάρχει αγάπη, θυσία, πάντα έρχεται ό ένας στην θέση του άλλου, τον καταλαβαίνει, τον πονάει. Και όταν παίρνει κανείς τον πλησίον του στην πονεμένη του καρδιά, παίρνει τότε μέσα του τον Χριστό, ό οποίος τον γεμίζει και πάλι με την ανέκφραστη αγαλλίαση Του. 

Όταν υπάρχει αγάπη, και μακριά να βρεθεί ό ένας από τον άλλον, αν οι περιστάσεις το απαιτήσουν, κοντά θα βρίσκεται, γιατί την αγάπη του Χριστού δεν την χωρίζουν αποστάσεις. Όταν όμως, Θεός φυλάξει, τα ανδρόγυνα δεν έχουν αγάπη μεταξύ τους, μπορεί να βρίσκονται κοντά, αλλά στην πραγματικότητα βρίσκονται μακριά. Γι' αυτό πρέπει να προσπαθήσουν να διατηρήσουν σε όλη την ζωή τους την αγάπη, να θυσιάζεται ό ένας για τον άλλον. 

Η σαρκική αγάπη ενώνει εξωτερικά τους κοσμικούς ανθρώπους τόσο μόνον, όσο υπάρχουν κοσμικά προσόντα, και τους χωρίζει, όταν αυτά χαθούν, οπότε και αυτοί οδηγούνται στην απώλεια Ενώ, όταν υπάρχει ή πνευματική, ή ακριβή αγάπη, αν τυχόν ό ένας από τους συζύγους χάση τα κοσμικά του προσόντα, αυτό όχι μόνο δεν τους χωρίζει, αλλά τους ενώνει περισσότερο. Όταν υπάρχει μόνον ή σαρκική αγάπη, τότε, αν λ.χ. ή γυναίκα μάθη ότι ό σύντροφος της κοίταξε κάποια άλλη, του πετάει βιτριόλι και τον τυφλώνει. Ενώ, όταν υπάρχει 

ή αγνή αγάπη, τον πονάει πιο πολύ και κοιτάζει με τρόπο πώς να τον φέρειπάλι στον σωστό δρόμο. Έτσι έρχεται ή Χάρη του Θεού... (σ. 43-44). 

Με την υπομονή σώζεται ή οικογένεια. 

... Όταν δύο βόδια είναι στον ζυγό και το ένα είναι λίγο αδύνατο ή τεμπέλικο, τότε το άλλο βάζει περισσότερη δύναμη και τραβάει σβαρνίζει κατά κάποιον τρόπο και το άλλο... Σκέψου μια μητέρα να έχει τέσσερα παιδιά και το ένα να είναι καθυστερημένο, το άλλο να έχει ψυχοπάθεια, το άλλο μεσογειακή αναιμία, το άλλο να γυρνάει τα μεσάνυχτα. Και με τον σύζυγο, ανάλογα με το τι άνθρωπος είναι, να έχει ή καημένη άλλα βάσανα... 

Και καλά, μερικές γυναίκες έχουν αμαρτίες και εξοφλούν έτσι, αλλά είναι και άλλες που δεν έχουν αμαρτίες. Αυτές έχουν καθαρό μισθό από την ταλαιπωρία που περνούν. Γνωρίζω μια μάνα που ήταν ένα αγγελούδι, πολύ καλή ψυχή, το πιο καλό, το πιο ήσυχο παιδί από την οικογένεια. Και σε τι στραβόξυλο έπεσε! 

Πώς ξεγελάστηκαν οι δικοί της! Παντρεύτηκε έναν μέθυσο, που από μικρός ήταν αλητάκι. Ο πατέρας του μεθούσε και πήρε και αυτός την ίδια συνήθεια. 

Να ξενοδουλεύει ή καημένη, να σκοτώνεται στην δουλειά, και εκείνος να την δέρνει και να την απειλή με το μαχαίρι. Πόσες φορές της λέει: «Θα σε σφάξω»! 

Και να φοβάται μην την σφάξει! Μαρτύριο περνάει! Έχει και τέσσερα παιδιά. 

Οι δικοί της έφθασαν σε σημείο να της λένε να τον χωρίσει, αλλά εκείνη τους απαντάει: «Λέω να κάνω ακόμη υπομονή», και κάνει υπομονή. Το 

καταλαβαίνετε; Ούτε Γεροντικά διάβασε ούτε Συναξάρια, και όμως κάνει υπομονή. «Καλά, της είπα μια φορά, τα παιδιά δεν επεμβαίνουν;». «Ακόμη είναι δεκαπέντε-δεκαέξι χρονών, μου είπε. Ας πάνε στρατιώτες, και μετά θα τον 

περιλάβουν!». Δηλαδή, μέχρι να πάνε στρατιώτες τα παιδιά, να τρώει ξύλο!., (σ. 47-48). 

Η υπομονή χαριτώνει τον άνθρωπο. 

... Όταν ό άλλος είναι μπουρινιασμένος, ό,τι και να του πεις, δεν γίνεται τίποτε. 

Καλύτερα εκείνη την στιγμή να σιωπήσεις και να λες την Ευχή. Με την Ευχή θα καλμάρει ό άλλος, θα ηρέμηση και θα μπόρεσης μετά να συνεννοηθείς μαζί του. Βλέπεις, και οι ψαράδες δεν πάνε να ψαρέψουν, αν δεν έχει μπουνάτσα κάνουν υπομονή, ώσπου να καλοσυνέψει ό καιρός. 

Που οφείλεται, Γέροντα, ή ανυπομονησία των ανθρώπων; 

Στην πολλή... εσωτερική τους ειρήνη! Ο Θεός την σωτηρία των ανθρώπων την κρέμασε στην υπομονή. «Ο δε ύπομεινας εις τέλος, ούτος σωθήσεται» (Ματθ. 

10, 22), λέει το Ευαγγέλιο. Γι' αυτό δίνει δυσκολίες, διάφορες δοκιμασίες, για να ασκηθούν στην υπομονή οι άνθρωποι. 

Η υπομονή ξεκινά από την αγάπη. Για να υπομείνεις τον άλλον, πρέπει να τον πόνεσης. Και βλέπω πώς με την υπομονή σώζεται ή οικογένεια. Είδα θηρία να γίνονται αρνιά. Με την εμπιστοσύνη στον Θεό τα πράγματα εξελίσσονται ομαλά και πνευματικά. Μια φορά, όταν ήμουν στην Μονή Στομίου, είχα δει στην Κόνιτσα μια γυναίκα που έλαμπε το πρόσωπο της. Ήταν μητέρα πέντε παιδιών. Μετά θυμήθηκα ποια ήταν. Ο άνδρας της ήταν μαραγκός και έπαιρνε πολλές φορές δουλειές μαζί με τον μάστορά μου1. Μια κουβέντα να του έλεγαν οι νοικοκυραίοι, λ.χ. «μάστρο-Γιάννη, μήπως αυτό να το κάνουμε έτσι;», 

γινόταν θηρίο. «Έμενα θα μου κάνης τον δάσκαλο;», τους έλεγε. Έσπαζε τα εργαλεία του, τα πετούσε και έφευγε. Αφού παρατούσε την δουλειά του και τα έσπαζε όλα σε ξένα σπίτια, καταλαβαίνεις στο σπίτι του τι έκανε! Αυτή λοιπόν ήταν του μαστρο-Γιάννη ή γυναίκα. Με αυτόν τον άνθρωπο δεν μπορούσες μία μέρα να καθίσεις, και αυτή χρόνια ζούσε μαζί του. Κάθε μέρα περνούσε μαρτύριο, και όμως όλα τα αντιμετώπιζε με πολλή καλοσύνη και έκανε υπομονή. Επειδή ήξερα την κατάσταση στο σπίτι, όταν την συναντούσα, την ρωτούσα: «τι κάνει ό κυρ-Γιάννης; Δουλεύει;». «Ε, πότε δουλεύει, πότε κάθεται λιγάκι!». «Πώς τα περνάτε;». «Πολύ καλά, πάτερ!», μου έλεγε. Και το έλεγε με την καρδιά της. Δεν υπολόγιζε που έσπαζε τα εργαλεία του — και αξίας εργαλεία — ούτε που αναγκαζόταν ή καημένη να ξενοδουλεύει, για να τα βγάλουν πέρα. Βλέπετε με πόση υπομονή, με πόση καλοσύνη και με πόση αρχοντιά τα αντιμετώπιζε όλα! Ούτε τον κατηγορούσε καθόλου! Γι αυτό ό θεός την χαρίτωσε και έλαμπε το πρόσωπο της. Μεγάλωσε και τα πέντε παιδιά της και έγιναν πολύ καλά παιδιά. Μπόρεσε και κράτησε και τα παιδιά της... (σ. 

49-50). 

Η πιστή σύζυγος. 

Γέροντα, μια γυναίκα την εγκατέλειψε ό άνδρας της, πήρε και το παιδί, και έχει 

σχέσεις με δύο άλλες γυναίκες. Με ρώτησε τι να κάνη. 

Να της πεις, όσο μπορεί, να κάνη υπομονή, προσευχή και να φέρεται με 

καλοσύνη. Να περιμένει, να μη διάλυση τον γάμο ή ίδια. Κάποιος περιφρονούσε την γυναίκα του, την κακομεταχειριζόταν, και αυτή τα αντιμετώπιζε όλα με υπομονή και καλοσύνη, μέχρι που πέθανε σχετικά νέα Όταν έκαμαν την εκταφή της, βγήκε από τον τάφο μία ευωδία! Απόρησαν όσοι βρίσκονταν εκεί. Βλέπετε, αυτή αντιμετώπιζε τα πάντα με υπομονή σ' αυτήν την ζωή, γι αυτό δικαιώθηκε στην άλλη ζωή... (σ. 51-52). 

Τα παιδιά των διαλυμένων οικογενειών. 

Σήμερα ό γάμος, όπως κατάντησε, έχει χάσει το νόημα του. Διαλύονται οικογένειες στα καλά καθούμενα. Ήρθε τις προάλλες στο Καλύβι κάποιος τελείως ζαλισμένος. Είχε δύο παιδιά από μία φιλενάδα. Παντρεύτηκε μια άλλη, έκανε ένα παιδί και την χώρισε. Μετά ξαναπαντρεύτηκε κάποια άλλη, ή οποία ήταν χωρισμένη και είχε δύο παιδιά από τον πρώτο γάμο της και ένα παιδί από έναν φίλο. Έκανε και μ' αυτήν άλλα δύο. «Για βαστά, του λέω, από πόσες μανάδες είναι αυτά τα παιδιά και από πόσους πατεράδες;». 

Έτσι καταστρέφονται τα ταλαίπωρα τα παιδιά. Όσα είναι ευαίσθητα και δεν μπορούν να ξεπεράσουν την στενοχώρια, απελπίζονται και μερικά αυτοκτονούν. Αλλά πίνουν, για να ξεχνούν, άλλα μπλέκονται με τα ναρκωτικά. 

Που τα βρίσκουν τα χρήματα; Ή πιο μικρή δόση ηρωίνης στοιχίζει τέσσερις χιλιάδες δραχμές. Ή μεγάλη έξι ή επτά χιλιάδες (το 1990). Και αυτά τα παιδιά είναι από τα ζωηρά της προηγούμενης γενιάς. Τα άλλα από το αυτόματο διαζύγιο, που είναι ακόμη μικρά, τι θα γίνουν; Φέτος το καλοκαίρι πόσα παιδιά πέρασαν από το Καλύβι που έπαιρναν ναρκωτικά! Τα περισσότερα, τα κακόμοιρα, ήσαν από διαλυμένες οικογένειες. Να βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση στην ηλικία των είκοσι επτά ετών και να ζητούν βοήθεια! Και να δεις, τα παιδιά από τις διαλυμένες οικογένειες φαίνονται από μακριά... (σ. 54-

55). 

Το «φταίξιμο» και το «δίκαιο» των συζύγων. 

Μια φορά ήρθε στο Καλύβι κάποιος και μου είπε ότι είχε προβλήματα με την γυναίκα του. Πήγαιναν για χωρισμό. Δεν ήθελε να δη ο ένας τον άλλον. Ήσαν και οι δύο δάσκαλοι, είχαν και δύο παιδάκια. Δεν έτρωγαν ποτέ στο σπίτι. Σε άλλο εστιατόριο έτρωγε ό ένας μετά το Σχολείο, σε άλλο ό άλλος, και αγόραζαν και κάτι σάντουιτς, για να φάνε τα παιδιά. Τα καημένα, όταν οι γονείς γύριζαν στο σπίτι, πήγαιναν και έψαχναν στις τσέπες και στις τσάντες τους, για να δουν τι τους έφεραν απ' έξω να φάνε. Περνούσαν μεγάλο δράμα! 

Αυτός έκανε και τον ψάλτη. Σε άλλη εκκλησία πήγαινε ή γυναίκα του, σε άλλη έψαλλε αυτός. Τόσο πολύ! «τι να κάνω, πάτερ, μου λέει, σηκώνω μεγάλο σταυρό, πολύ μεγάλο. Κάθε μέρα έχουμε φασαρίες στο σπίτι». «Πήγες στον Πνευματικό;», τον ρωτάω. «Ναι, πήγα, μου λέει, και μου είπε: Υπομονή να κάνης σηκώνεις μεγάλο σταυρό». «Για να δω, του λέω, ποιος σηκώνει μεγάλο σταυρό. Να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Όταν παντρευτήκατε, μαλώνατε έτσι;». «Όχι, μου λέει. Οκτώ χρόνια ήμασταν πολύ αγαπημένοι. 

Λάτρευα την γυναίκα μου περισσότερο από τον Θεό! Μετά εκείνη άλλαξε. 

Έγινε γκρινιάρα, ιδιότροπη...». Ακούς; Την λάτρευε περισσότερο από τον Θεό! 

«Έλα εδώ, του λέω. Λάτρευες την γυναίκα σου περισσότερο από τον Θεό! Ή γυναίκα σου φταίει τώρα ή εσύ, που φθάσατε σ' αυτήν την κατάσταση; Εξ αιτίας σου πήρε την Χάρη Του ό Θεός από την γυναίκα σου. Και τι σκέφτεσαι να κάμεις τώρα;», τον ρωτάω. «Μάλλον να χωρίσουμε», μου λέει. «Μήπως έμπλεξες και με καμιά άλλη;». «Ναι, έχω ύπ' όψιν μου κάποια», μου λέει. «Βρε, δεν καταλαβαίνεις ότι εσύ είσαι ό φταίχτης; Να ζήτησης πρώτα συγχώρεση από τον Θεό, γιατί λάτρευες την γυναίκα σου περισσότερο από Εκείνον. Μετά να πάς να ζήτησης συγχώρεση από την γυναίκα σου. Να με συγχώρεσης, να της πεις, εγώ έγινα αιτία να δημιουργηθεί αύτη ή κατάσταση στο σπίτι και να ταλαιπωρούνται και τα παιδιά. Έπειτα να πάς να εξομολογηθείς και να λατρεύεις τον Θεό σαν Θεό και να αγαπάς την γυναίκα σου σαν γυναίκα σου, και θα δεις, τα πράγματα θα πάνε καλά». Τον τράνταξα. Άρχισε να κλαίει. Μου υποσχέθηκε πώς θα με ακούσει. Ήρθε μετά από λίγο καιρό χαρούμενος. «Σ' ευχαριστώ, πάτερ, μας έσωσες, μου λέει. Είμαστε μια χαρά, κι εμείς και τα παιδιά μας». Βλέπεις; Να είναι αυτός ό φταίχτης και να νομίζει κιόλας ότι σηκώνει πολύ μεγάλο σταυρό!... 

Υπάρχουν και περιπτώσεις που μπορεί να έχει και ό ένας και ό άλλος δίκαιο. 

Κάποτε έλεγα σε μια συντροφιά πόσο αγνός ήταν ό Μακρυγιάννης. Είχε και σωματική και ψυχική αγνότητα. Όποτε πετάγεται κάποιος και μου λέει: «Όχι να θέλουν να παρουσιάσουν τον Μακρυγιάννη και για άγιο!». «Γιατί όχι;», τον ρωτάω. «Γιατί έδερνε την γυναίκα του», μου απαντάει. «Κοίταξε να σου πω τι συνέβαινε. Ο Μακρυγιάννης, όταν τύχαινε να έχει κανένα τάλιρο και ερχόταν καμιά χήρα που είχε παιδιά, της το έδινε. Η γυναίκα του, ή καημένη, γκρίνιαζε. 

Μα κι εσύ παιδιά έχεις, του έλεγε, γιατί το έδωσες;. Κι εκείνος της έδινε κανένα μπάτσο και της έλεγε• εσύ έχεις τον άνδρα σου, που θα σε οικονομήσει. Αυτή ή καημένη δεν έχει άνδρα, ποιος θα την οικονομήσει;». Δηλαδή και οι δύο 

είχαν δίκαιο. 

Ύστερα, αν ό ένας από τους δύο συζύγους ζει πνευματικά, τότε και δίκαιο να έχει, δεν έχει κατά κάποιον τρόπο δίκαιο. Γιατί, σαν πνευματικός άνθρωπος που είναι, πρέπει να αντιμετώπιση μία αδικία πνευματικά. Να τα αντιμετωπίζει δηλαδή όλα με την θεία δικαιοσύνη, να βλέπει τι αναπαύει τον άλλον. Γιατί, αν μια ψυχή είναι αδύνατη και σφάλλει, έχει κατά κάποιον τρόπο ελαφρυντικά. Ο άλλος όμως, που είναι σε καλύτερη πνευματική κατάσταση και δεν δείχνει κατανόηση, σφάλλει πολύ περισσότερο. Όταν και οι πνευματικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν τα πράγματα κοσμικά, με την κοσμική, την ανθρώπινη δικαιοσύνη, τι γίνεται μετά; Πρέπει να πηγαίνουν συνέχεια στα κοσμικά δικαστήρια. Γι' αυτό και βασανίζονται οι άνθρωποι (σ. 55-58). 

Η ΤΕΚΝΟΠΟΙΙΑ. 

Οι Άγιοι Ιωακείμ και Άννα είναι το απαθέστερο ζευγάρι. 

Γέροντα, πέστε μας για τον Άγιο Ιωακείμ και την Αγία Άννα, τους Θεοπάτορες. Κάποτε κάτι αρχίσατε να μας λέτε. 

Από μικρός είχα σε μεγάλη ευλάβεια τους Αγίους Θεοπάτορες. Μάλιστα είχα πει σε κάποιον ότι, όταν με κάνουν καλόγερο, θα ήθελα να μου δώσουν το όνομα Ιωακείμ. Πόσα οφείλουμε σ' αυτούς! Οι Άγιοι Ιωακείμ και Άννα είναι το απαθέστερο ανδρόγυνο που υπήρξε ποτέ. Δεν είχαν καθόλου σαρκικό φρόνημα. 

Ο Θεός έτσι έπλασε τον άνθρωπο και έτσι ήθελε να γεννιούνται οι άνθρωποι, απαθώς. Άλλα μετά την πτώση μπήκε το πάθος στην σχέση ανάμεσα στον άνδρα και στην γυναίκα. Μόλις βρέθηκε ένα απαθές ανδρόγυνο, όπως έπλασε ό Θεός τον άνθρωπο και όπως ήθελε να γεννιούνται οι άνθρωποι, γεννήθηκε ή Παναγία, αυτό το αγνό πλάσμα, και στην συνέχεια σαρκώθηκε ό Χριστός. Μου λέει ό λογισμός ότι θα κατέβαινε και νωρίτερα ό Χριστός στην γη, αν υπήρχε ένα αγνό ζευγάρι, όπως ήταν οι Άγιοι Ιωακείμ και Άννα. 

Οι Ρωμαιοκαθολικοί φθάνουν στην πλάνη και πιστεύουν, δήθεν από ευλάβεια, ότι ή Παναγία γεννήθηκε χωρίς να έχει το προπατορικό αμάρτημα. Ενώ ή Παναγία δεν ήταν απαλλαγμένη από το προπατορικό αμάρτημα, αλλά γεννήθηκε όπως ήθελε ό Θεός να γεννιούνται οι άνθρωποι μετά την δημιουργία. Ήταν πάναγνη, γιατί ή σύλληψη Της έγινε χωρίς ηδονή. Οι Άγιοι Θεοπάτορες, μετά από θερμή προσευχή στον Θεό να τους χαρίσει παιδί, συνήλθαν όχι από σαρκική επιθυμία, αλλά από υπακοή στον Θεό. Αυτό το γεγονός το είχα ζήσει στο Σινά. 

Ή εγκράτεια στην έγγαμη ζωή. 

Ο Θεός «εποίησε τα πάντα καλά λίαν» (Γενέσ 1, 31). Ό άνδρας νιώθει μια φυσική έλξη προς την γυναίκα και ή γυναίκα προς τον άνδρα. Αν δεν υπήρχε αυτή ή έλξη, ποτέ δεν θα ξεκινούσε κανείς να κάνη οικογένεια. Θα συλλογιζόταν τις δυσκολίες που θα είχε αργότερα στην οικογένεια με την ανατροφή των παιδιών κ.λπ. και δεν θα αποφάσιζε να ξεκινήσει. 

Μετά την πτώση των Πρωτοπλάστων το σαρκικό φρόνημα σε μερικούς ανθρώπους μπορεί να υπάρχει πέντε τοις εκατό, σε άλλους δέκα, τριάντα κ.λπ. 

Αλλά σήμερα που να βρεθούν άνθρωποι να έχουν πέντε τοις εκατό σαρκικό φρόνημα, να έχουν δηλαδή αγνό φρόνημα! Πάντως σε όλους τους ανθρώπους έχει δοθεί από τον Θεό ή δυνατότητα να φθάσουν στην απάθεια, αν αγωνισθούν με φιλότιμο. 

Δεν δικαιολογούνται οι έγγαμοι, επειδή ακολούθησαν τον έγγαμο βίο, να ξεχνούν ότι ό άνθρωπος δεν είναι μόνο σάρκα, αλλά είναι και πνεύμα, και να αφήνουν τον εαυτό τους αχαλίνωτο. Πρέπει να αγωνίζονται να υποτάξουν την σάρκα στο πνεύμα. Αν προσπαθούν να ζουν πνευματικά, με την καθοδήγηση του Πνευματικού τους, θα αρχίσουν να γεύονται σιγά-σιγά και ανώτερες χαρές, πνευματικές, ουράνιες, και δεν θα αναζητούν τις σαρκικές. Έχουν υποχρέωση να αγωνίζονται και να εγκρατεύονται, για να μη μεταδώσουν το σαρκικό πάθος και στα παιδιά τους. Ένα παιδάκι, που οι γονείς του έχουν πολύ σαρκικό φρόνημα, έχει από μικρό τέτοιες τάσεις, γιατί παίρνει το σαρκικό φρόνημα από αυτούς. Στην αρχή αυτό είναι απαλό, όπως όλα τα κληρονομικά πάθη - σαν την τσουκνίδα που, μόλις φυτρώνει, είναι απαλή και μπορείς να την πιάσεις, ενώ, όταν μεγαλώσει, τσιμπάει — και μπορεί να θεραπευθεί από έναν καλό Πνευματικό, που έχει διάκριση. 'Αν όμως δεν το κόψη στην μικρή ηλικία, θα χρειασθεί πολύ να αγωνισθεί, όταν μεγαλώσει, για να το κόψη (σ. 62-64). 

Η ανθρώπινη λογική στο θέλημα του Θεού για την τεκνογονία. 

Πολλές φορές ανδρόγυνα μου εκφράζουν την ανησυχία τους για το θέμα της τεκνοποιίας και ζητούν την γνώμη μου. Άλλα σκέφτονται να κάνουν ένα-δύο παιδιά και άλλα θέλουν να αποκτήσουν πολλά παιδιά. Αυτό όμως που τους συμφέρει είναι να αφήνουν το θέμα της τεκνοποιίας στον Θεό. Να εμπιστεύονται την ζωή τους στην θεία Πρόνοια και να μη βάζουν δικά τουςπρογράμματα. Πρέπει να πιστεύουν ότι ό Θεός, που φροντίζει για τα πετεινά του ουρανού, πολύ περισσότερο θα φροντίσει για τα δικά τους παιδιά... 

Μερικοί προσπαθούν πρώτα να τακτοποιήσουν όλα τα άλλα και υστέρα να σκεφθούν για παιδιά. Δεν λαμβάνουν υπ' όψιν τους καθόλου τον Θεό. Άλλοι πάλι λένε: «σήμερα είναι δύσκολη ή ζωή• ένα παιδί φθάνει, γιατί και αυτό με δυσκολία το μεγαλώνεις», και δεν κάνουν άλλα παιδιά. Δεν καταλαβαίνουν πόσο αμαρτάνουν μ' αυτήν την τοποθέτηση, γιατί δεν αφήνονται με εμπιστοσύνη στον Θεό. Ο Θεός έχει σπλάγχνα. Μόλις δη ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν, δεν Του είναι δύσκολο να μην τους δώσει άλλα παιδιά. 

Ξεκινούν πολλοί να παντρευτούν, χωρίς να σκεφθούν ότι πρέπει να έχουν και ως σκοπό να κάνουν παιδιά και να τα αναθρέψουν χριστιανικά. Δεν θέλουν πολλά παιδιά, για να μην έχουν σκοτούρες, και έχουν στα διαμερίσματα σκυλιά, γατιά... Στην Αυστραλία έχουν γηροκομείο για σκύλους, για γάτες..., 

ακόμη και νεκροταφείο για τα ζώα! Οί άνθρωποι, έτσι όπως πάνε, θα μεγαλώνουν ποντίκια και θα τα κάνουν κονσέρβες, για να ταΐζουν τα γατιά• θα μεγαλώνουν λαγούς και κουνέλια και θα τα κάνουν κονσέρβες, για να ταΐζουν τα σκυλιά, και άλλοι άνθρωποι θα πεθαίνουν από την πείνα! Και βλέπεις, άμα σκοτώσει κανείς ένα σκυλί, μπορεί να πλήρωση περισσότερα απ' όσα αν σκότωνε έναν άνθρωπο. Εξαρτάται φυσικά και από το τίνος θα είναι το σκυλί... 

Που φθάσαμε!... Ό άνθρωπος στην εποχή μας αξίζει λιγότερο και από ένα σκυλί! 

Και μερικοί Πνευματικοί απορώ πώς λένε μερικά πράγματα. Μια φορά με ρώτησαν κάποιοι προσκυνητές που ήρθαν εκεί στο Καλύβι: 

«Γέροντα, ό ιερός Χρυσόστομος γράφει πουθενά να μην κάνουν οι σύζυγοι παιδιά;». «τι είναι αυτά που λέτε; Που το ακούσατε αυτό;», τους λέω. 

«Να, ό πατήρ τάδε μας το είπε», μου λένε. 

Πιάνω τον πατέρα τάδε και τον ρωτάω. «Είπες τέτοιο πράγμα». 

«Ναι», μου λέει. «Που το βρήκες αυτό γραμμένο;», τον ρωτάω. 

«Ο ιερός Χρυσόστομος το αναφέρει στον Περί παρθενίας λόγο του», μου λέει! 

«Κοίταξε, του λέω, εγώ δεν διάβασα Άγιο Χρυσόστομο, αλλά δεν μπορεί ό Άγιος να λέει κάτι τέτοιο κάτι άλλο θα λέει. 

Φέρε να δω τι γράφει». 

Μου φέρνει το βιβλίο και μου δείχνει το χωρίο. Το διαβάζω και βλέπω ότι ό Άγιος γράφει: «Τώρα έχουν αυξηθεί οι άνθρωποι και σας δίνεται ή δυνατότητα να ζήσετε και εν παρθενία• δεν είναι όπως παλιά που έπρεπε να αφήσουν απογόνους» δεν λέει δηλαδή «μη γεννάτε παιδιά». 

Και αυτός να επιμένει. 

Να είναι κληρικός και θεολόγος, και να λέει τέτοια πράγματα! 

Να δείχνει ότι διαβάζει Χρυσόστομο, ότι κάνει και διατριβές, και να τον έχουν για καλό Πνευματικό! Ξέρετε τι βλάβη κάνουν κάτι τέτοιες λανθασμένες ερμηνείες σε ανθρώπους που θέλουν να αναπαύσουν τον λογισμό τους; 

Για πολλούς που ζουν κοσμικά ή οικογένεια σήμερα δεν έχει νόημα. Γι' αυτό ή δεν παντρεύονται ή παντρεύονται και δεν κάνουν παιδιά ή σκοτώνουν τα παιδιά με τις εκτρώσεις, και έτσι μόνοι τους εξαφανίζουν το σόι τους. Δηλαδή μόνοι τους καταστρέφονται δεν τους καταστρέφει ό Θεός. Ενώ οι πιστοί, που τηρούν 

τις εντολές του Θεού, δέχονται την Θεία Χάρη, γιατί ό Θεός είναι υποχρεωμένος κατά κάποιον τρόπο να τους βοηθάει στα δύσκολα χρόνια που ζούμε. 

Και βλέπουμε Χριστιανούς οικογενειάρχες, με όσα παιδάκια τους δίνει ό Θεός, να τα μεγαλώνουν με φόβο Θεού. Και όλα τα παιδιά να είναι ισορροπημένα, χαρούμενα, ευλογία Θεού, και να προκόβουν. Εκεί που λέμε: 

«τι θα γίνει ό κόσμος;», βλέπουμε τώρα να προχωράει, με την Χάρη του Θεού, μια γενιά καλή. Ό διάβολος καταστρέφει, αλλά και ό Καλός Θεός εργάζεται και δεν θα αφήσει να εξαφανισθεί το γένος μας (σ. 64—68). 

Δυσκολίες στην τεκνοποιία. 

Σε μερικές γυναίκες που δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδιά λειτουργούν και οι πνευματικοί νόμοι, γιατί δεν κάνουν οικογένεια εγκαίρως. Αρχίζουν να διαλέγουν. «Όχι, αυτός είναι έτσι, εκείνος είναι αλλιώς», δίνουν μια υπόσχεση σε κάποιον, κοιτάζουν συγχρόνως και άλλον, λένε μετά «όχι» σ' εκείνον που έδωσαν την υπόσχεση - και αυτός, αντί να το θεώρηση ευλογία που τον αφήνει πριν παντρευτούν, πάει να αυτοκτονήσει. Ε, τι οικογένεια θα κάνη μια τέτοια κοπέλα; Άλλες γυναίκες δεν μπορούν να κάνουν παιδιά, γιατί στα νεανικά τους χρόνια έζησαν άτακτη ζωή. Μερικές πάλι επηρεάζονται από την διατροφή. 

Πολλές τροφές περιέχουν πολλά φάρμακα και ορμόνες. Υπάρχουν και ανδρόγυνα που, μόλις παντρευτούν, θέλουν αμέσως να αποκτήσουν παιδί και, αν λίγο καθυστερήσουν, αρχίζουν να αγωνιούν. Άλλα πώς να κάνουν παιδί, ενώ είναι γεμάτοι αγωνία και άγχος; Αν διώξουν την αγωνία και το άγχος και βάλουν στην ζωή τους μια καλή πνευματική σειρά, τότε θα κάνουν παιδί. 

Μερικές φορές ό Θεός σκόπιμα αργεί να δώσει παιδί σε κάποιο ανδρόγυνο. 

Είδατε, και στους Αγίους Ιωακείμ και Άννα, τους Θεοπάτορες, και στον Προφήτη Ζαχαρία και την Αγία Ελισάβετ, στα γεράματα έδωσε παιδί, για να εκπληρωθεί και στις δύο περιπτώσεις το προαιώνιο σχέδιο Του για την σωτηρία των ανθρώπων. 

Οι σύζυγοι πρέπει να είναι πάντα έτοιμοι να δεχθούν το θέλημα του Θεού στην ζωή τους. Όποιος εμπιστεύεται τον εαυτό του στον Θεό, ό Θεός δεν τον αφήνει. Τίποτε δεν κάνουμε εμείς, και ό Θεός πόσα κάνει για μας! Με πόση αγάπη και απλοχεριά μας τα δίνει όλα! Υπάρχει τίποτε στον Θεό που να μην μπορεί να το κάνη; 

Ένα ανδρόγυνο είχε πέντε παιδιά, αλλά, όταν τα παιδιά τους μεγάλωσαν, αποκαταστάθηκαν και έφυγαν από κοντά τους, έμειναν μόνοι. 

Τότε αποφάσισαν να κάνουν ακόμη ένα παιδί, για να το έχουν στα γεράματα τους. Παρόλο που ή γυναίκα ήταν σε ηλικία που δεν μπορούσε να τεκνοποίηση και ανθρωπίνως αυτό ήταν αδύνατο, είχαν όμως μεγάλη πίστη στον Θεό και απέκτησαν ένα αγόρι. Έτσι είχαν μαζί τους στα γεράματα τους τον μικρότερο γιο τους, που τον μεγάλωσαν και τον τακτοποίησαν και αυτόν. 

Το θέμα της τεκνοποιίας δεν εξαρτάται μόνον από τον άνθρωπο, εξαρτάται καιαπό τον Θεό. Όταν ό Θεός βλέπει ταπείνωση στο ανδρόγυνο που έχει δυσκολία να απόκτηση παιδιά, τότε όχι μόνον ένα παιδί τους δίνει, αλλά και πολυτέκνους μπορεί να τους κάνη. Όταν όμως βλέπει πείσμα και εγωισμό, αν τους εκπλήρωση το αίτημα τους, θα τους ανάπαυση στο πείσμα τους και στον εγωισμό τους. Πρέπει να αφεθούν εν λευκώ στον Θεό. «Θεέ μου, να πουν, Εσύ για το καλό μας φροντίζεις• "γενηθήτω το θέλημα Σου" (Ματθ. 6, 10)». Τότε θα γίνει αυτό που ζητούν. Γιατί, όταν λέμε «γενηθήτω το θέλημα Σον» και αφηνόμαστε με εμπιστοσύνη στον Θεό, τότε γίνεται το θέλημα του Θεού. 

Άλλα εμείς από το ένα μέρος λέμε «γενηθήτω το θέλημα σου», και από το άλλο μέρος επιμένουμε στο θέλημα το δικό μας. Τότε τι να κάνη και ό Θεός; (σ. 

68—70). 

Περιπτώσεις ατεκνίας. 

... Ό Θεός σε πολλούς δεν δίνει παιδιά, για να αγαπήσουν τα παιδιά όλου του κόσμου σαν δικά τους και να βοηθήσουν για την πνευματική τους αναγέννηση. 

Κάποιος δεν είχε παιδιά, αλλά, όταν έβγαινε από το σπίτι του, όλα τα παιδιά της γειτονιάς έτρεχαν κοντά του και τον περιτριγύριζαν με πολλή αγάπη. Δεν τον άφηναν να πάει στην δουλειά του. Βλέπετε, ό Θεός δεν του έδωσε δικά του παιδιά, αλλά του χάρισε την ευλογία να τον αγαπούν σαν πατέρα όλα τα παιδιά της γειτονιάς του και με τον τρόπο του να τα βοηθάει πνευματικά. Τα κρίματα του Θεού είναι άβυσσος. 

Άλλοτε πάλι ό Θεός δεν δίνει παιδιά, για να βολεύεται και κανένα ορφανό. 

Είχα γνωρίσει κάποτε έναν καλό Χριστιανό, που εξασκούσε το επάγγελμα του δικηγόρου. Όταν πέρασα μια φορά από την πόλη που έμενε, τον επισκέφτηκα και ή πολλή καλοσύνη του με έκαμψε να παραμείνω και να φιλοξενηθώ μια μέρα στο σπίτι του. Γνώρισα και την σύζυγο του, που του έμοιαζε και αυτή στις αρετές. Και από μεν την σύζυγο έμαθα για την πνευματική ζωή του συζύγου, από δε τον σύζυγο για την πνευματική κατάσταση της συζύγου. Αργότερα έμαθα γι' αυτούς και από πολλούς Χριστιανούς, που τους γνώριζαν, γιατι τους είχαν ευεργετήσει. Ο άνθρωπος αυτός του Θεού εξασκούσε τίμια το επάγγελμα του δικηγόρου. Εάν έβλεπε ότι κάποιος ήταν απατεώνας, όχι μόνο δεν αναλάμβανε την υπόθεση, αλλά και τον ήλεγχε αυστηρά, για να συνέλθει. Εάν έβλεπε ένοχο, αλλά μετανοιωμένο, προσπαθούσε να συμβιβάσει κάπως τα πράγματα ή να ελαττωθεί ή ποινή. Εάν έβλεπε φτωχό αδικημένο, δεν έπαιρνε καθόλου χρήματα και προσπαθούσε στην δίκη να δικαιωθεί. Ζούσε πολύ απλά, και έτσι τα λίγα χρήματα που έβγαζε του έφθαναν, ακόμη και για να βοηθάει φτωχές οικογένειες. Το σπίτι του πιστού δικηγόρου ήταν μια πραγματική πνευματική όαση μέσα στην Σαχάρα της πόλεως. Εκεί μαζεύονταν άνθρωποι πονεμένοι, φτωχοί, άνεργοι, με οικογενειακά προβλήματα, στους οποίους συμπαραστεκόταν σαν καλός πατέρας. Είχε και γνωστούς σε διάφορες θέσεις και, όποιον έπαιρνε τηλέφωνο, για να εξυπηρέτηση κάποιον για καμιά δουλειά, για αρρώστιες κλπ., κανείς δεν του έλεγε «όχι», γιατί όλοι τον αγαπούσαν και τον εκτιμούσαν. 

Με τον ίδιο τρόπο εργαζόταν και ή γυναίκα του. Βοηθούσε φτωχά παιδιά ή νέους που είχαν δυσκολίες στις σπουδές τους. Σαν μάνα την είχαν. Κάποια στιγμή όμως μου εξέφρασε ένα παράπονο. «Όταν παντρεύτηκα, πάτερ, μου είπε, αμέσως παραιτήθηκα από καθηγήτρια, γιατί είπα να γίνω μια καλή μητέρα. Ζητούσα από τον Χριστό να μου δώσει ακόμη και είκοσι παιδιά, αλλά δυστυχώς ούτε ένα δεν μου έδωσε». Τότε της είπα: «Εσύ, αδελφή, έχεις περισσότερα από πεντακόσια παιδιά, και ακόμη παραπονιέσαι; Ο Χριστός είδε την αγαθή σου προαίρεση και θα σε ανταμείψει γι' αυτήν. Τώρα που βοηθάς για την πνευματική αναγέννηση τόσων παιδιών, γίνεσαι καλύτερη μητέρα από πολλές μητέρες και ξεπερνάς και όλες τις πολύτεκνες μητέρες. Θα έχεις και μεγαλύτερο μισθό, γιατί με την πνευματική αναγέννηση εξασφαλίζονται τα παιδιά πνευματικά στην αιώνια ζωή». Είχαν εν τω μεταξύ υιοθετήσει μια κοπέλα και της είχαν γράψει την περιουσία τους. Αυτή τους γηροκόμησε και, όταν αναπαύτηκαν, πήγε σε Μοναστήρι - αν και το σπίτι τους ήταν σαν Μοναστήρι, γιατί διαβάζονταν όλες οι Ακολουθίες. Στον Εσπερινό και στο Απόδειπνο είχαν και άλλους εν Χριστώ αδελφούς• Μεσονυκτικό και Όρθρο τα διάβαζαν οι τρεις. Οι ευλογημένες αυτές ψυχές πολλές ψυχές πονεμένων ανέπαυσαν. Ό Θεός να ανάπαυση και αυτούς. 

Γι' αυτό λέω ότι ό μεγαλύτερος και καλύτερος πολύτεκνος είναι ό άνθρωπος που αναγεννήθηκε πνευματικά και βοηθάει για την πνευματική αναγέννηση των παιδιών όλου του κόσμου, για να εξασφαλίσουν τις ψυχές τους στον Παράδεισο. 

Μερικοί, Γέροντα, που δεν μπορούν να κάνουν παιδιά, σκέφτονται να υιοθετήσουν κάποιο παιδάκι. 

Ναι, καλύτερα να υιοθετήσουν. Δεν πρέπει όμως να επιμένουν. Αυτό που θέλει ό άνθρωπος δεν είναι πάντοτε και το θέλημα του Θεού. 

Γέροντα, οι θετοί γονείς πρέπει σε κάποια ηλικία να πουν στο παιδί ότι το έχουν υιοθετήσει; 

Ε, το καλύτερο είναι να το πουν στο παιδί σε κάποια ηλικία. Άλλα αυτό που έχει σημασία είναι να αγαπούν πολύ και σωστά το παιδί. Υπάρχουν παιδιά που ζουν με τους πραγματικούς γονείς τους και αγαπούν άλλους ανθρώπους πιο πολύ, γιατί οι γονείς τους δεν έχουν αγάπη (σ. 70-73). 

Οι πολύτεκνες οικογένειες. 

Ο Θεός αγαπάει και φροντίζει ιδιαίτερα τους πολυτέκνους. Σε μια μεγάλη οικογένεια δίνονται πολλές ευκαιρίες στα παιδιά να αναπτυχθούν κανονικά, εφόσον οι γονείς τους δίνουν σωστή αγωγή. Το ένα παιδί βοηθάει το άλλο. Ή μεγαλύτερη κόρη βοηθάει την μητέρα, το δεύτερο παιδί φροντίζει το μικρότερο κ.λπ. Υπάρχει αυτό το δόσιμο και ζουν μέσα σε μια ατμόσφαιρα θυσίας και αγάπης. Ο μικρός τον μεγάλο και τον αγαπά και τον σέβεται. Αυτό φυσιολογικά καλλιεργείται σε μια πολύτεκνη οικογένεια. 

Γι' αυτό, όταν στην οικογένεια είναι μόνον ένα ή δυο παιδιά, οι γονείς χρειάζεται πολύ να προσέξουν πώς θα τα μεγαλώσουν. Συνήθως κοιτάζουν να μην τους λείψει τίποτε, οπότε τα παιδιά τα έχουν όλα δικά τους και αχρηστεύονται τελείως. Πάρε μια κοπέλα μοναχοκόρη που τα έχει όλα. Έχει την υπηρέτρια, που θα της φέρει το φαγητό στην ώρα του, που θα της νοικοκυρέψει το δωμάτιο της κ.λπ. Ή υπηρέτρια πληρώνεται, αλλά καλλιεργείται κιόλας, γιατί δίνεται, προσφέρει, ενώ αυτή, αν δεν κάνη καμιά θυσία, μένει κούτσουρο, ακαλλιέργητη. Εγώ συνιστώ στους νέους να πάρουν σύζυγο από πολύτεκνη οικογένεια, γιατί τα παιδιά που μεγαλώνουν με οικονομική δυσκολία συνηθίζουν στην θυσία, επειδή σκέφτονται πώς να βοηθήσουν τους γονείς. Αυτό σπάνια το συναντάς στα καλομαθημένα παιδιά. 

Αλλά και οι πολύτεκνοι γονείς έχουν πλούσια καρδιά. Θυμάμαι στην Κατοχή ήταν στην γειτονιά μας ένα παιδάκι ορφανό, που είχε μείνει τελείως μόνο του. Ένας πολύτεκνος οικογενειάρχης, με δέκα παιδιά, το λυπήθηκε, το πήρε στο σπίτι του και το μεγάλωσε και αυτό μαζί με τα δικά του παιδιά. Και ξέρετε έπειτα τι ευλογίες είχε από τον Θεό! Θα τον άφηνε ό Θεός αβοήθητο με τέτοιο φιλότιμο που, είχε; 

Ένας πολύτεκνος μπορεί στις αρχές να αντιμετώπιση δυσκολίες, αλλά ό Θεός δεν θα τον αφήσει. Να σας πω και για μια άλλη περίπτωση: Ένας πολύτεκνος, που είχε έξι παιδιά, μου είπε μια φορά να κάνω προσευχή να φωτίζει ό Θεός τους νοικοκυραίους να μην τον βγάζουν από το σπίτι. Δυστυχώς, πολλοί ιδιοκτήτες, ενώ νοικιάζουν το σπίτι τους σε οικογένειες με δύο ανθρώπους και πέντε σκύλους ή γατιά, που το μουρνταρεύουν, δεν θέλουν οικογένειες με πολλά παιδιά, για να μην τους χαλάσουν δήθεν το σπίτι τους. Αυτό λοιπόν ο οικογενειάρχης είχε κουραστεί ο καημένος να τον διώχνει ο ένας ιδιοκτήτης, να μην του νοικιάζει το σπίτι του ο άλλος και να μεταφέρει τα παιδάκια του και τα πράγματα του από σπίτι σε σπίτι με πολλή αγωνία. Εργαζόταν σκληρά, οικονομούσε τα απαραίτητα για την οικογένεια του και δεν έκανε παζάρια για το ενοίκιο, αρκεί να τον άφηναν οι ιδιοκτήτες να μείνει λίγα χρόνια, για να μην ταλαιπωρούνται με τις μετακομίσεις. Όταν τα άκουσα αυτά, τον πόνεσα και του είπα: «Μη στενοχωριέσαι ο Θεός έχει στον λογαριασμό Του και τα δικά σου παιδιά. Αυτός είναι ο Δημιουργός που δίνει στα παιδιά το κυριότερο, την ψυχή, ενώ εσύ με την σύζυγο, σαν συνδημιουργοί, δίνετε το σώμα. Επομένως ο Θεός ενδιαφέρεται πιο πολύ από σας για τα παιδιά σας». Δεν πέρασαν δύο-τρεις μήνες, έρχεται χαρούμενος και μου λέει: «Δόξα τω Θεώ, ό Θεός μου οικονόμησε και σπίτι και μου περισσεύουν και αρκετά χρήματα». Τον ρώτησα τι συνέβη και μου διηγήθηκε το εξής περιστατικό: 

«Πηγαίνοντας για το χωριό μου, κάθισα λίγο στο πρακτορείο, μέχρι να έρθει ή ώρα να φυγή το λεωφορείο. Με πλησιάζει λοιπόν ένας λαχειοπώλης και μου λέει να πάρω λαχεία. Εγώ, επειδή είχα την αρχή ως Χριστιανός να μην παίρνω λαχεία, του είπα ότι δεν ήθελα. Όταν όμως είδα τον λαχειοπώλη να φεύγει, σκέφτηκα μήπως είχε μεγάλη ανάγκη, γι' αυτό τον φώναξα πάλι και έβγαλα χρήματα να του πληρώσω ένα λαχείο, χωρίς να το πάρω. Μα ο λαχειοπώλης ήταν φιλότιμος και δεν το δέχθηκε αυτό. Πάλι στενοχωρήθηκα και, επειδή 

ήθελα να τον βοηθήσω, του είπα: «Δώσ' μου ένα λαχείο• ίσως μου χρειασθεί». 

Και αγόρασα ένα λαχείο με σκοπό να χάρη ο άλλος και εγώ να στενοχωρηθώ και λίγο, που παρέβηκα το τυπικό μου. Εκείνο λοιπόν το λαχείο κέρδισε ένα μεγάλο ποσό, αγόρασα σπίτι και μου περίσσεψαν και χρήματα, για να μεγαλώσω τα παιδιά μου. Έμαθα και που έμενε ο λαχειοπώλης και πήγα αθόρυβα και του άφησα στην θυρίδα του έναν φάκελο με αρκετά χρήματα, επειδή ήξερα πώς δεν θα τα δεχόταν, εάν του τα έδινα στα χέρια». Είναι φοβερό πώς ενεργεί στους φιλότιμους ή αγάπη του Θεού! (σ. 73-76). 

Οι εκτρώσεις είναι φοβερή αμαρτία. 

Γέροντα, κάποια κυρία σαράντα χρόνων, που έχει μεγάλα παιδιά, είναι έγκυος τριών μηνών. Ό άνδρας της την απειλεί πώς, αν δεν κάνη έκτρωση, θα την χωρίσει. 

Αν κάμει έκτρωση, θα την πληρώσουν τα άλλα παιδιά τους με αρρώστιες και ατυχήματα Σήμερα οι γονείς σκοτώνουν τα παιδιά με τις εκτρώσεις και δεν έχουν την ευλογία του Θεού. Παλιά, αν γεννιόταν ένα παιδάκι άρρωστο, το βάπτιζαν, πέθαινε αγγελούδι, και ήταν πιο ασφαλισμένο. 

Είχαν οι γονείς και άλλα γερά παιδιά, είχαν και την ευλογία του Θεού. Τώρα γερά παιδιά τα σκοτώνουν με τις εκτρώσεις και διατηρούν στην ζωή άλλα που είναι αρρωστημένα. Τρέχουν οι γονείς στην Αγγλία, στην Αμερική να τα θεραπεύσουν. Και συνεχίζεται μετά να γεννιούνται πιο άρρωστα, γιατί και αυτά, αν ζήσουν και κάνουν οικογένεια, μπορεί να γεννήσουν πάλι άρρωστα παιδιά, οπότε τι βγαίνει; Ενώ, αν γεννούσαν μερικά παιδιά, δεν θα έτρεχαν τόσο πολύ για το ένα, το άρρωστο. Θα πέθαινε και θα πήγαινε αγγελούδι. 

- Γέροντα, διάβασα κάπου ότι κάθε χρόνο γίνονται σε όλο , τον κόσμο πενήντα εκατομμύρια εκτρώσεις και διακόσιες χιλιάδες γυναίκες πεθαίνουν από τις αμβλώσεις που κάνουν. 

- Σκοτώνουν τα παιδιά, γιατί λένε ότι, αν πληθύνει ό κόσμος, δεν θα έχουν να φάνε, να συντηρηθούν οι άνθρωποι. Τόσες ακαλλιέργητες εκτάσεις υπάρχουν, τόσα δάση, που σε λίγο χρόνο, με τα μέσα που υπάρχουν σήμερα, μπορούν να τα κάνουν λ.χ. ελαιώνες και να τα δώσουν στους ακτήμονες. Δεν είναι ότι θα κοπούν τα δένδρα και δεν θα υπάρχει οξυγόνο, γιατί πάλι δένδρα θα μπουν. 

Στην Αμερική καινε το σιτάρι και εδώ στην Ελλάδα πετούν τα φρούτα κ.λπ. 

στην χωματερή, και εκεί στην Αφρική οι άνθρωποι πεθαίνουν από την πείνα. 

Όταν στην Αβησσυνία πέθαιναν οι άνθρωποι από πείνα, γιατί είχε πολλή ανομβρία, είχα πει σε κάποιον γνωστό μου εφοπλιστή, που βοηθάει σε τέτοιες περιπτώσεις, να πάει στην χωματερή και να παρακάλεση να φόρτωση κανένα πλοίο να τα πάει εκεί δωρεάν. Με κανέναν τρόπο δεν του έδωσαν. 

Πόσες χιλιάδες έμβρυα σκοτώνονται κάθε μέρα! 

- Η έκτρωση είναι φοβερή αμαρτία. Είναι φόνος, και μάλιστα πολύ μεγάλος φόνος, για τι σκοτώνονται αβάπτιστα παιδιά. Πρέπει να καταλάβουν οι γονείς ότι ή ζωή αρχίζει από την στιγμή της συλλήψεως. 

Μια νύχτα ό Θεός επέτρεψε να δω ένα φοβερό όραμα, που με πληροφόρησε γι αυτό το θέμα! Ήταν βράδυ, Τρίτη της Διακαινησίμου το 1984. Είχα ανάψειδυο κεράκια μέσα σε δυο τενεκεδάκια, όπως συνηθίζω να κάνω, ακόμη και

όταν κοιμάμαι, για όλους όσους πάσχουν ψυχικά και σωματικά. Σ' αυτούς συμπεριλαμβάνω ζώντες και κεκοιμημένους. στις δώδεκα τα μεσάνυχτα, εκεί που έλεγα την Ευχή, βλέπω ένα μεγάλο χωράφι περιφραγμένο με μια μάνδρα, σπαρμένο με σιτάρι που μόλις άρχιζε να ψηλώνει. Εγώ στεκόμουν έξω από το χωράφι, άναβα κεριά για τους κεκοιμημένους και τα στερέωνα πάνω στον τοίχο της μάνδρας. Αριστερά ήταν ένας ξερότοπος, γεμάτος βράχους και κρημνούς, που σειόταν συνέχεια από μία δυνατή βοή από χιλιάδες σπαραχτικές φωνές, που σου σπάραζαν την καρδιά. Και ό πιο σκληρός άνθρωπος, αν τις άκουγε, ήταν αδύνατο να μη συγκλονισθεί. Ενώ υπέφερα από τις σπαραχτικές φωνές και αναρωτιόμουν από που προέρχονται και τι σημαίνουν όλα αυτά που έβλεπα, άκουσα μια φωνή να μου λέει: «Το χωράφι με το σπαρμένο σιτάρι, που δεν έχει ακόμη ξεσταχυάσει, είναι το Κοιμητήρι με τις ψυχές των νεκρών που θα αναστηθούν. Στον τόπο δε που σείεται από τις σπαραχτικές φωνές βρίσκονται οι ψυχές των παιδιών που έχουν σκοτωθεί με τις εκτρώσεις»! Έπειτα από αυτό το όραμα μου ήταν αδύνατο να συνέλθω από τον μεγάλο πόνο που δοκίμασα για τις ψυχές εκείνων των παιδιών. Ούτε να ξαπλώσω μπορούσα, για να ξεκουραστώ, παρόλο που ήμουν κατάκοπος εκείνη την ήμερα - Γέροντα, μπορεί να γίνει κάτι, ώστε να αρθεί ο νόμος για τις εκτρώσεις; 

Μπορεί, αλλά χρειάζεται να κινηθεί ή Πολιτεία, ή Εκκλησία κλπ., ώστε να ενημερωθεί ο κόσμος για τις συνέπειες που θα έχει ή υπογεννητικότητα. Οι Ιερείς να εξηγήσουν στον κόσμο ότι ο νόμος για τις εκτρώσεις είναι αντίθετος προς τις εντολές του Ευαγγελίου. Οι γιατροί πάλι από την δική τους πλευρά να μιλήσουν για τους κινδύνους που διατρέχει ή γυναίκα που κάνει έκτρωση. 

Βλέπεις, οι Ευρωπαίοι είχαν την ευγένεια και την άφησαν κληρονομιά και στα παιδιά τους. 

'Εμείς είχαμε τον φόβο του Θεού, αλλά τον χάσαμε και δεν τον αφήσαμε κληρονομιά στην επόμενη γενιά, γι' αυτό τώρα νομιμοποιούμε τις εκτρώσεις, τον πολιτικό γάμο...Όταν παραβαίνει ένας άνθρωπος μια εντολή του Ευαγγελίου, ευθύνεται μόνον αυτός. Όταν όμως κάτι που αντίκειται στις εντολές του Ευαγγελίου γίνεται από το κράτος νόμος, τότε έρχεται ή οργή του 

θεού σε όλο το έθνος, για να παιδαγωγηθεί (σ. 76—78). 

 Εγκυμοσύνη και θηλασμός. 

Ή ανατροφή του παιδιού αρχίζει από την εγκυμοσύνη. 'Αν ή μητέρα που κυοφορεί συγχύζεται και στενοχωριέται, το έμβρυο μέσα στην κοιλιά της ταράζεται. Ενώ, όταν ή μάνα προσεύχεται και ζει πνευματικά, το παιδάκι στην κοιλιά της μάνας αγιάζεται. Γι' αυτό ή γυναίκα, όταν είναι έγκυος, πρέπει να λέει την Ευχή, να μελετάει λίγο από το Ευαγγέλιο, να ψάλει, να μην έχει άγχος, αλλά και οι άλλοι να προσέχουν να μην την στενοχωρούν. Τότε το παιδί που θα γεννηθεί θα είναι αγιασμένο και οι γονείς δεν θα έχουν πρόβλημα μαζί του, ούτε όταν είναι μικρό, ούτε όταν μεγαλώσει. 

Ύστερα, όταν γεννηθεί το παιδί, πρέπει να το θηλάσει, όσο πιο πολύ μπορεί. 

Το μητρικό γάλα δίνει υγεία στα παιδιά. Με τον θηλασμό τα παιδιά δεν 

θηλάζουν μόνο γάλα• θηλάζουν και αγάπη, στοργή, παρηγοριά, ασφάλεια, και αποκτούν έτσι δυνατό χαρακτήρα. Άλλα και την ίδια την μητέρα την βοηθάει ό θηλασμός. Όταν οι μητέρες δεν θηλάζουν τα παιδιά, δημιουργούνται ανωμαλίες στον οργανισμό τους, που μπορεί να οδηγήσουν σε μαστεκτομές. 

Παλιά μια μητέρα μπορεί να θήλαζε και το παιδί της γειτόνισσας, αν δεν είχε γάλα. Τώρα πολλές μητέρες βαριούνται να θηλάσουν ακόμη και τα δικά τους παιδιά. Ή μάνα που τεμπελιάζει και δεν θηλάζει το παιδί, μεταδίδει τεμπελιά και στο παιδί. Παλιά τα κουτιά με το συμπυκνωμένο γάλα είχαν απ' έξω μια μάνα που κρατούσε στην αγκαλιά της ένα παιδάκι. Τώρα έχουν μια μάνα που κρατάει κάτι λουλούδια! Δεν θηλάζουν οι μάνες τα παιδιά, οπότε τα παιδιά μεγαλώνουν απαρηγόρητα Ποιος θα τους δώσει στοργή και αγάπη; Το κουτί με το γάλα της αγελάδας; Θηλάζουν από το «παγωμένο» μπουκάλι και παγώνει ή καρδιά τους. "Ύστερα, όταν μεγαλώσουν, ζητούν παρηγοριά στο μπουκάλι, στις ταβέρνες. Πίνουν, για να ξεχάσουν το άγχος, και γίνονται αλκοολικά. Αν 

δεν πάρουν στοργή τα παιδιά, δεν θα έχουν να δώσουν στοργή, και πάει σχοινί-κορδόνι. Έρχονται μετά οι μανάδες: «Κάνε προσευχή, πάτερ! Χάνω το παιδί μου» (σ. 84-85). 

Η ευθύνη των γονέων για την ανατροφή των παιδιών. 

Να εμπιστευθούν οι γονείς τα παιδιά τους Στον Θεό. 

... Ο Θεός έδωσε στους Πρωτοπλάστους, στον Αδάμ και την Εύα, την μεγάλη ευλογία να γίνονται συνδημιουργοί Του. Στην συνέχεια οι γονείς, οι παππούδες κλπ. είναι και αυτοί συνδημιουργοί με τον Θεό, γιατί δίνουν το σώμα, ενώ ό Θεός δίνει την ψυχή. 

Ο Θεός είναι κατά κάποιον τρόπο υποχρεωμένος να νοιαστεί για τα παιδιά. 

Όταν βαπτιστή το παιδάκι, ό Θεός διαθέτει και έναν Άγγελο, για να το προστατεύει, οπότε το παιδί προστατεύεται από τον Θεό, από τον Φύλακα Άγγελο και από τους γονείς. Ό Φύλακας Άγγελος είναι συνέχεια κοντά του και το βοηθάει. Όσο μεγαλώνει το παιδί, τόσο οι γονείς απαλλάσσονται από τις ευθύνες. Αν οι γονείς πεθάνουν, ό Θεός, και από ψηλά και από κοντά, αλλά και ό Φύλακας Άγγελος από κοντά, συνεχίζουν για πάντα να προστατεύουν το παιδί. 

Οι γονείς πρέπει να βοηθούν πνευματικά τα παιδιά, όταν είναι μικρά, γιατί τότε και τα ελαττώματα τους είναι μικρά και εύκολα μπορούν να κοπούν. Είναι όπως ή φρέσκια πατάτα λίγο αν την ξύσης, ξεφλουδίζεται. Αν όμως παλιώσει, πρέπει να πάρεις μαχαίρι να την καθαρίσεις και, αν έχει και κανένα μαυράκι, πρέπει να προχώρησης και πιο βαθιά. 

Αν τα παιδιά βοηθηθούν από μικρά και γεμίσουν Χριστό, θα είναι κοντά Του για πάντα. Και να ξεφύγουν λίγο, όταν μεγαλώσουν, λόγω της ηλικίας ή μιας κακής συναναστροφής, πάλι θα συνέλθουν. Γιατί ό φόβος του Θεού και ήευλάβεια, που πότισαν τις καρδιές τους στην μικρή ηλικία, δεν είναι δυνατόν ποτέ να εξαλειφθούν. 

Ύστερα, στην εφηβεία, που είναι ή πιο δύσκολη ηλικία, ή αγωνία των γονέων είναι μεγαλύτερη για τα παιδιά τους, μέχρι να τα μορφώσουν και να τα αποκαταστήσουν. Οι γονείς τότε ας κάνουν ό,τι μπορούν, για να τα βοηθήσουν, και ό,τι δεν μπορούν να κάνουν, γιατί ξεπερνάει τις δυνάμεις τους, ας το αναθέτουν στον Παντοδύναμο Θεό. Όταν εμπιστευθούν τα παιδιά τους στον Θεό, τότε ό Θεός είναι υποχρεωμένος να βοηθήσει για πράγματα που δεν γίνονται ανθρωπίνως. Αν λ.χ. τα παιδιά δεν ακούν, να τα εμπιστευθούν στον Θεό, και όχι να βρίσκουν διαφόρους τρόπους να τα ζορίζουν. Να πει ή μητέρα στον Θεό: «Θεέ μου, δεν μ' ακούν τα παιδιά μου. Εγώ δεν μπορώ να κάνω τίποτε. Φρόντισε τα Εσύ». 

Μου έκανε εντύπωση προχθές στην Αγρυπνία μια μητέρα που την γνώριζα από παλιά. Ήρθε να με χαιρετήσει. Βλέπω να έχει μαζί της μόνον τα μεγαλύτερα παιδιά. «Που είναι τα μικρά;», την ρωτάω. «Στο σπίτι, Γέροντα, μου λέει. 

Τέτοια μέρα θέλαμε να 'έρθουμε στην Αγρυπνία και είπαμε με τον σύζυγο: 

Αφού σε Αγρυπνία πάμε, δεν πάμε κάπου για διασκέδαση, ό Θεός θα διάθεση έναν Άγγελο να φύλαξη τα μικρά μας». Σπάνια συναντάς σήμερα τέτοια εμπιστοσύνη, γιατί τώρα, όπως έλειψε ή εμπιστοσύνη των παιδιών στους γονείς, έλειψε και ή εμπιστοσύνη των γονέων στον Θεό. Και ακούς συχνά πολλούς γονείς να λένε: «Γιατί το δικό μας παιδί να πάρει κακό δρόμο; Εμείς εκκλησιαζόμαστε». Δεν δίνουν το κατσαβίδι στον Χριστό να σφίξη στα παιδιά λίγο καμιά ...βίδα Θέλουν να τα κάνουν όλα μόνοι τους. Και ενώ υπάρχει ό Θεός, που προστατεύει τα παιδιά, και ό Φύλακας Άγγελος είναι συνέχεια κοντά τους και τα προστατεύει και αυτός, αυτοί αγωνιούν, μέχρι που αρρωσταίνουν. Και παρόλο που είναι πιστοί άνθρωποι, φέρονται σαν να μην υπάρχει Θεός, σαν να μην υπάρχει Φύλακας Άγγελος, οπότε εμποδίζουν την θεία επέμβαση. Ενώ πρέπει να ταπεινώνονται και να ζητούν βοήθεια από τον Θεό και ό Καλός Θεός θα προστατέψει τα παιδιά (σ. 91-93). 

Η πνευματική αναγέννηση των παιδιών. 

- Γέροντα, για την ανατροφή των παιδιών ευθύνονται μόνον οι γονείς; 

Κυρίως οι γονείς ευθύνονται, γιατί, ανάλογα με την ανατροφή που θα δώσουν στα παιδιά, θα γίνουν καλοί κληρικοί, καλοί εκπαιδευτικοί κλπ., και θα βοηθούν και αυτά με την σειρά τους τα παιδιά και τα δικά τους και του κόσμου. Ή μητέρα μάλιστα έχει περισσότερη ευθύνη από τον πατέρα για την ανατροφή των παιδιών. 

Αν οι γονείς κατά το διάστημα που το παιδάκι είναι ακόμη στην κοιλιά της μητέρας προσεύχονται, ζουν πνευματικά, το παιδάκι θα γεννηθεί αγιασμένο. 

Και στην συνέχεια, αν το βοηθήσουν πνευματικά, θα γίνει αγιασμένος άνθρωπος και θα βοηθάει την κοινωνία, είτε στην Εκκλησία θα διακονεί είτε στην εξουσία θα ανέβει κ.λπ. Πρέπει όλοι να βοηθούμε τα παιδιά, ώστε να γίνουν σωστοί άνθρωποι και να μείνει λίγο προζύμι για τις επόμενες γενιές. 

Γιατί τώρα, όπως πάνε τα πράγματα, πάει να χαθεί και το προζύμι. Και αν χαθεί το προζύμι, μετά τι θα γίνει; 

Οι γονείς που γεννούν τα παιδιά και τους δίνουν το σώμα πρέπει να συντελέσουν, όσο μπορούν, και στην πνευματική αναγέννηση τους. Γιατί ό άνθρωπος, εάν δεν αναγεννηθεί πνευματικά, είναι για την κόλαση. Ύστερα οι γονείς, ό,τι δεν μπορούν να κάνουν οι ίδιοι για τα παιδιά τους, θα το αναθέσουν σε δασκάλους. Γι' αυτό λέει και ή Εκκλησία μας «τους γονείς ημών και διδασκάλους». Υπάρχουν όμως και οι πνευματικοί Πατέρες, που μπορεί να μην έχουν παιδιά, αλλά βοηθούν πιο θετικά στην αγωγή των παιδιών, γιατί εργάζονται για την πνευματική τους αναγέννηση. 

Θέλω να πω, όλοι πρέπει να βοηθούν, καθένας με τον τρόπο του, με το παράδειγμα του, για να αναγεννηθούν τα παιδιά, ώστε να ζήσουν ειρηνικά σ' αυτήν την ζωή και να πάνε στον Παράδεισο. Όταν τα παιδιά γίνουν πνευματικοί άνθρωποι, ούτε νόμους χρειάζονται ούτε τίποτε. «Δικαίω νόμος ου κείται (Α' Τιμοθ. 1, 9). Ό νόμος είναι για τους παρανόμους. Ή πνευματική 

εξουσία είναι ανώτερη από τις ανθρώπινες εξουσίες (σ. 93-94). 

Το παράδειγμα των γονέων. 

- Γέροντα, όταν το παιδί δεν υπάκουη και αντιδρά, πώς πρέπει να φερθούν οι γονείς; 

- Για να μην υπάκουη το παιδί και να φέρεται άσχημα, κάτι θα φταίει. Μπορεί να βλέπει άσχημες σκηνές ή να ακούει άσχημα λόγια μέσα στο σπίτι ή έξω από αυτό. Πάντως τα παιδιά στα πνευματικά θέματα τα βοηθούμε κυρίως με το παράδειγμα μας, όχι με το ζόρισμα. Περισσότερο μάλιστα τα βοηθάει ή μητέρα με το παράδειγμα της, με την υπακοή της και τον σεβασμό της προς τον σύζυγο. Αν σε κάποιο θέμα έχει διαφορετική γνώμη από εκείνον, ποτέ να μην την εκφράζει μπροστά στα παιδιά, για να μην το εκμεταλλεύεται ο πονηρός. Ποτέ να μη χαλάει τον λογισμό των παιδιών για τον πατέρα. Ακόμη και αν φταίει ο πατέρας, να τον δικαιολογεί. Αν λ.χ. φερθεί άσχημα, να πει στα παιδιά: «ο μπαμπάς είναι κουρασμένος, γιατί ξενύχτησε, για να τελειώσει μια επείγουσα δουλειά. Και αυτό για σας το κάνει». 

Πολλοί γονείς μαλώνουν μπροστά στα παιδιά και τους δίνουν άσχημα μαθήματα. Τα καημένα τα παιδιά θλίβονται. Αρχίζουν μετά οι γονείς, για να τα παρηγορήσουν, να τους κάνουν όλα τα χατίρια. Πηγαίνει ο πατέρας και καλοπιάνει το παιδί: «τι θέλεις, χρυσό μου, να σου πάρω;». Πηγαίνει και ή μάνα, το καλοπιάνει κι εκείνη και τελικά τα παιδιά μεγαλώνουν με νάζια και 

καμώματα και υστέρα, αν δεν μπορούν οι γονείς να τους δώσουν ότι τους ζητούν, τους απειλούν ότι θα αυτοκτονήσουν... 

Όταν τα παιδιά βλέπουν τους γονείς τους να έχουν αγάπη μεταξύ τους, να έχουν σεβασμό, να φέρονται με σύνεση, να προσεύχονται κ.λ.π., τότε αυτά τα τυπώνουν στην ψυχή τους. Γι' αυτό λέω ότι ή καλύτερη κληρονομιά, που μπορούν να αφήσουν οι γονείς στα παιδιά τους, είναι να τους μεταδώσουν την δική τους ευλάβεια... (σ. 94-96). 

Η Ταπείνωση ! Το μονοπάτι για Τον Ουρανό !

 « Ο­σο ει­σαι σπου­δαιος, αλ­λο τό­σο νά ει­σαι τα­πει­νός.

Ο­ταν α­νεβεις ψη­λά, ε­χεις α­νά­γκη νά πά­ρεις τά μέ­τρα σου, γιά νά μήν πέ­σεις... Για­τί εχεις με­γά­λη ι­δέ­α γιά τόν ε­αυ­τό σου, ενω ει­σαι αν­θρω­πος, συγ­γε­νής μέ τή γη, τό ι­διο πράγ­μα μέ τή στά­κτη σέ ο­λα: καί στή φύ­ση καί στή γνώ­μη καί στήν ε­κλο­γή των πραγ­μά­των. Σή­με­ρα ει­σαι πλού­σιος, αυ­ριο φτω­χός· σή­με­ρα υ­γι­ής, αυ­ριο αρ­ρω­στος· σή­με­ρα χα­ρού­με­νος, αυ­ριο λυ­πη­μέ­νος· σή­με­ρα δο­ξα­σμέ­νος, αυ­ριο πε­ρι­φρο­νη­μέ­νος· σή­με­ρα νέ­ος, αυ­ριο γέ­ρος. Μή­πως κά­τι α­πό τά αν­θρώ­πι­να πα­ρα­μέ­νει στα­θε­ρό; Η μή­πως, α­ντί­θε­τα, τό κα­θε­τί μι­μει­ται τήν κί­νη­ση των πο­ταμων πού κυ­λουν; Δέν προλα­βαί­νου­με κα­λά κα­λά νά τό δου­με, καί μας ε­γκατα­λεί­πει πιό γρή­γο­ρα α­πό τή σκιά. Για­τί λοι­πόν, αν­θρω­πέ μου, ε­χεις α­λα­ζονεί­α, ενω ει­σαι κα­πνός, μα­ταιό­τη­τα; Πράγματι, ο αν­θρω­πος ταυ­τί­ζε­ται μέ τή μα­ταιό­τη­τα. Οι η­μέ­ρες της ζωης του ει­ναι σάν χορτάρι. Ξε­ραί­νε­ται τό χορτά­ρι καί τό αν­θος του πέ­φτει μα­ρα­μέ­νο»

«Νά ει­σαι τα­πει­νός»

Η ταπείνωση είναι μία σκάλα με εκατομμύρια σκαλοπάτια. Το πρώτο σκαλοπάτι πατά στη γη, και το τελευταίο, ακουμπά Στον Ουρανό.

Ο πιο σίγουρος δρόμος προς τη βασίλεια των ουρανών είναι η ταπείνωση. Όταν αύτη ριζώσει στη ψυχή, θα φέρει όλες τις άλλες αρετές και την ελπίδα της σωτηρίας.

Ο 'Οσιος Θεοφάνης ο 'Εγκλειστος μας συμβουλεύει :

" Ταπείνωση θ’ αποκτήσετε κάνοντας έργα ταπεινά, σηκώνοντας αγόγγυστα κάθε προσβολή και περιφρόνηση, βάζοντας τον εαυτό σας κάτω απ’ όλους τους ανθρώπους, καλλιεργώντας μέσα σας την αυτομεμψία και αυτοεξουθένωση. Αγάπη θ’ αποκτήσετε κάνοντας εργα αγάπης. Αυτά αρχικά απαιτούν την άσκηση βίας στη ψυχή, με τον καιρό όμως γίνονται δίχως δυσκολία, με προθυμία και ευχαρίστηση. Πρέπει να ξέρετε, πάντως, πως η αγάπη αυξάνεται φυσικά και αβίαστα μαζί με την ταπείνωση. Γιατί οσο μειώνεται ο εγωισμός μας, τόσο φουντώνει η φλόγα της αγάπης μας στο Θεό και τον πλησίον."

 Η υπέρβαση του εαυτού μας !

«Δες λοιπόν τον εαυτό σου σαν ένα τίποτα.

Βάλε τον εαυτό σου στην υπηρεσία όλων.

Δώσε όλα όσα έχεις και γίνε ένα ζωντανό παράδειγμα αυτής της Θείας Χάρης και Δόξας που με τόση λαχτάρα επιθυμείς.

Νιώσε τον πόνο και την θλίψη όλης της αμαρτίας που υπάρχει στον κόσμο γύρω σου, αλλά μην ασχολείσαι με ότι κάνουν οι άλλοι .

Αντί γι' αυτό εστίασε στο δικό σου πόθο , για ταπεινή αγνότητα της καρδιάς.

Διότι όπως η αμαρτία είναι η τιμωρία για την αμαρτία, η αγάπη είναι η ανταμοιβή για την αγάπη.

Πάνω από όλες τις Χάρες και όλα τα δώρα του Αγίου Πνεύματος που ο Χριστός δωρίζει στους φίλους του, είναι η Χάρη της υπέρβασης του εαυτού, και η θεληματική αποδοχή για την Αγάπη του Χριστού όλης της οδύνης, των τραυμάτων, της ταλαιπωρίας και της περιφρόνησης, διότι σε όλα τα άλλα δώρα του Θεού δεν μπορούμε να δοξαστούμε, βλέποντας ότι δεν προέρχονται από εμάς αλλά από το Θεό, σύμφωνα με τα λόγια του Αποστόλου " τι έχεις που να μην το έλαβες (από τον Θεό);

Αφού λοιπόν το έλαβες από Αυτόν γιατί καυχάσαι σαν να μην το έχεις λάβει";

Αλλά στο σταυρό των δοκιμασιών και των θλίψεων μπορούμε να δοξασθούμε, διότι όπως λέει πάλι ο Απόστολος

"Δεν θα καυχηθώ παρά μόνο στο Σταυρό του Κυρίου Ιησού Χριστού".

Κατάλαβε λοιπόν ότι τίποτε από όλα αυτά δεν έρχεται εύκολα.

Αν προσεύχεσαι λέγοντας, "Κύριε, αύξησε την πίστη μου",

μην περιμένεις να σε χρίσει μαγικά ο Θεός με μια μεγάλη δόση πίστης.

Αντί γι' αυτό θα βλέπεις θλίψεις επί θλίψεων να συσωρεύονται πάνω στο κεφάλι σου, και καθώς θα τις αντιμετωπίζεις χαριτωμένα με την καρτερικότητα της αγάπης, θα βγεις μέσα από τη μάχη και θα δεις ότι μέσα από τον αγώναη πίστη σου έχει, πράγματι, αυξηθεί. »

Ας είναι ευλογημένη η νέα χρονιά για τον κάθε διαβάτη και οδοιπόρο της ζωής .

Ας πορευθούμε με ταπείνωση , και ας αγαπήσουμε τον αδελφό μας με τα πάθη και τις αδυναμίες του , μη προσπαθώντας να τον αλλάξουμε όπως εγωιστικά εμείς επιθυμούμε , αλλά ας προσπαθήσουμε να αλλάξουμε εμείς πρώτα τον εαυτό μας προς το καλύτερο .

Θυμήσου όταν ...

Η ζωή μας δεν είναι σπαρμένη με "ρόδα". Είναι όμως σπαρμένη με "νάρκες".

Με συχνά επώδυνες ευκαιρίες, που σε μια καλοπροαίρετη καρδιά, μπορούν να ανάψουν "σπίθες" μετανοίας, και να φουντώσουν τη φωτιά της "Όντως Ζωής", όσο αυτή η καρδιά χτυπάει ακόμα!

Όταν... νιώθεις τα πάντα να καταρρέουν γύρω σου, όταν νιώθεις να πνίγεσαι και δεν έχεις κάπου να κρατηθείς, όταν η απελπισία σε κυριεύει, και πουθενά δεν βλέπεις τη λύση...

.... Θυμίσου τότε που κορόϊδευες κάποιους ανθρώπους ως "γραφικούς", επειδή νιώθουν ότι υπάρχει Κάποιος στον οποίο μπορούν να στραφούν στις δυσκολίες της ζωής, Κάποιος που απαντάει σε προσευχές. Αυτούς που ξεπερνούν προβλήματα σαν τα δικά σου, με χαμόγελο και ελπίδα!

Όταν... βλέπεις το παιδί σου να κατρακυλάει στα χαμηλά σκαλοπάτια της κοινωνίας, και οι συμβουλές σου πάνε στο βρόντο, όταν δεν βρίσκεις τον τρόπο να το συγκρατήσεις, και βλέπεις όλους σου τους κόπους να χάνονται μαζί του...

... Θυμίσου αν ποτέ το δίδαξες τις υψηλές αρχές της πίστης, την αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον. Θυμίσου πόσο χρόνο αφιέρωσες να του μιλήσεις για τη σοφία του Θεού που μας αποκαλύφθηκε απ' Αυτόν. Θυμίσου αν το δίδαξες να προσεύχεται, και τι παράδειγμα του έδωσες εσύ ο ίδιος γι' αυτό. Θυμίσου τότε που μπροστά του κορόιδευες όσους πιστεύουν "ακόμα" σε Θεό.

Όταν... αυτά για τα οποία κοπίασες γίνονται συντρίμια, και βλέπεις ότι όλη σου η ζωή χάθηκε γύρω από τα υλικά για τα οποία εργάσθηκες, αυτά που τώρα πλέον γκρεμίστηκαν, και άφησαν το κενό μιας εξ ίσου κενής και άδικης ζωής...

... Θυμίσου αν ποτέ οικοδόμησες στην αφθαρσία, για πράγματα που η φωτιά, το σκουλήκι και ο κλέφτης δεν τα φθείρουν, για πράγματα που μένουν απείραχτα από κάθε φθορά και καταστροφή, που ακολουθούν την ψυχή στην αιωνιότητα. Θυμίσου πόσο χρόνο αφιέρωσες γι' αυτά, και κλάψε για το χρόνο που έχασες!

Όταν... ανησυχείς για τη βία γύρω σου και φοβάσαι να κοιμηθείς αν δεν ελέγξεις την κλειδαριά...

... Θυμίσου ότι ΕΣΥ ήσουν αυτός που υποτιμούσες (ή πολεμούσες) όσους έχουν ακόμα ιδανικά και ζουν με συνείδηση ακέραια, και βαδίζουν "με το σταυρό στο χέρι". Εσύ ήσουν αυτός που ζητούσες την "απελευθέρωση" του ανθρώπου από την πίστη στον Θεό. Και τώρα που τόσοι σε ακολούθησαν σε μια ζωή χωρίς συνείδηση, τι παραπονιέσαι;

Όταν... παρατηρείς την οργή της φύσης γύρω σου, και ανησυχείς για τον κόσμο που θα παραδώσεις στα παιδιά σου, ακόμα και για τον κόσμο που θα ζήσεις εσύ ο ίδιος τα επόμενα χρόνια...

... Θυμίσου αν σεβάστηκες ποτέ αυτή την κτίση. Αν την έβλεπες ως δώρο του Θεού, ή ως αντικείμενο εκμετάλλευσης. Θυμίσου ότι εσύ ήσουν αυτός που πίστευες στην παντοδυναμία του ανθρώπου πάνω στη φύση και στην αυτοδιαχείρησή του, μακριά από τον Θεό.

Όταν... αγανακτείς για την ανθρώπινη ανοησία και μυωπισμό, και μοιάζουν όλοι γύρω σου παράλογοι...

... Θυμίσου ότι έζησες μια ζωή στη ματαιότητα, χωρίς σκοπό που να διαμένει. Θυμίσου ότι όλοι οι στόχοι που έθεσες τριγύρω σου, δεν καρποφόρησαν για πάντα, και ούτε μοιάζει να καρποφορήσουν στο μέλλον...

Για όσο μέλλον σου μένει ακόμα...

Όταν... οι άνθρωποι που αγαπάς σε προδίδουν και σε απογοητεύουν με την υποκρισία και την αχαριστία τους...

... Θυμίσου, με ποιο κριτήριο επέλεξες τη συντροφιά τους; Θυμίσου αν ποτέ κι εσύ ευχαρίστησες Εκείνον που σου χάρισε όλα όσα έχεις.

Όταν... βυθίζεσαι στα προβλήματα και στις ασθένειες που σου δημιούργησε μια "ανέμελη" και ηδονοθηρική ζωή...

... Θυμίσου τότε που θεωρούσες τον εαυτό σου "απελευθερωμένο", και γελούσες με όσους ζούσαν τη ζωή τους στην εγκράτεια και στον αγώνα της πίστης. Τώρα ποιος είναι πιο ελεύθερος;

Όταν... νιώθεις τον θάνατο να έρχεται, και πανικόβλητος ακούς την ανάσα του να σε πλησιάζει, όταν η ζωή σου, (όσο καλή ή κακή, μεγάλη ή σύντομη κι αν ήταν), φθάνει στο τέλος της, όταν απ' όσα έζησες και χάρηκες (ή δεν χάρηκες), τίποτα πια δεν απομένει ως μέλλον ή ελπίδα για σένα, όταν νιώθεις να σε κυριεύει ΤΟ ΤΕΛΟΣ, (αυτό που για όλους μας φθάνει κάποτε μοιραία), και αντιλαμβάνεσαι ότι ΟΥΤΕ ΕΣΥ θα ξεφύγεις από τη μοίρα κάθε ανθρώπου, τότε...

... Θυμίσου τη ζωή που έζησες μακριά απ' Αυτόν ΤΟΝ ΜΟΝΟ που μπορεί να σε λυτρώσει. Αυτόν που σ' έπλασε, και που σε άφησε να ζήσεις τόσο καιρό στη μεγάλη και υπέροχη περιπέτεια της ζωής. Ίσως να την έζησες μακριά Του, μα τώρα ο χρόνος σου τελειώνει. Φοβάσαι, και ίσως ντρέπεσαι να Του ζητήσεις βοήθεια. Ίσως νιώθεις την αχαριστία σου και το κενό μιας ζωής χωρίς νόημα, χωρίς Θεό, μα πλέον είναι για σένα αργά!

...Θυμίσου τη στιγμή εκείνη τα λόγια μου. Γιατί όσο ακόμα η καρδιά σου χτυπάει, κι όσο μπορείς ακόμα να σκεφθείς, όπως κι αν έζησες, και όσο κι αν ντρέπεσαι, θυμίσου τον ληστή.

Εκείνος που σε κάλεσε σε ύπαρξη, σε ξέρει, και σ' ακούει, και σε περιμένει! Ξέχνα τις προκαταλήψεις μιας ζωής, ξέχνα τη ντροπή και τον εγωισμό σου, και ζήτα του βοήθεια! Επικαλέσου τον! Πού ξέρεις; Ίσως δεν χάθηκαν ακόμα όλα! Ίσως μια σπίθα αληθινής μετάνοιας να είναι αρκετή, για να ξαναφουντώσει η ελπίδα και η Ζωή. Όσο ακόμα χτυπάει η καρδιά σου!
Μην το αμελήσεις!

Ο Σταυρός μας

" Πρίν σοῦ στείλει ὁ Θεός τό Σταυρό πού σηκώνεις , τόν κοίταξε μέ τήν ἀτελείωτη δικαιοσύνη Του, τόν θέρμανε στή γεμάτη αγάπη καρδιά Του, τόν ζύγησε καλά μέ τά στοργικά Του χέρια, μῆ τυχόν καί πέσει βαρύτερος ἀπ’ ὅσο μπορεῖς νά σηκώσεις, καί ἀφοῦ ὑπελόγισε τό θάρρος σου, τόν εὐλόγησε καί τόν τοποθέτησε προσεκτικά στούς ὥμους σου.

Μπορεῖς νά τόν σηκώσεις Κρατησέ τον καί ἀνέβαινε ἀπό τό Γολγοθᾶ πρός τήν Ανάσταση ! "

 Τόσα χρόνια, τόσοι αἰῶνες, τόσοι ἄνθρωποι…

Ἆραγε βρέθηκε ποτέ κανείς ἀνάμεσά τους πού νά ἰσχυρισθῆ ὅτι δέν ἔχει δοκιμασίες, βάσανα, ὅτι δέν σηκώνει σταυρό; Σίγουρα ὄχι!

Κάθε ἄνθρωπος, σέ ὅποια ἐποχή κι ἄν ἔζησε, σέ ὅποιον τόπο κι ἄν κατοικῆ, ὅποια θέσι κι ἄν κατέχη, ὅποιο ἐπάγγελμα κι ἄν ἀσκῆ, σηκώνει τόν δικό του σταυρό.

Ὅσοι ἄνθρωποι, τόσοι σταυροί! Κανένας ἴδιος μέ τόν ἄλλο. Καθένας φτιαγμένος ἀποκλειστικά γιά τόν δικό του κάτοχο, καθόλου μεγαλύτερος ἤ μικρότερος ἀπό ὅ,τι μπορεῖ ἐκεῖνος νά σηκώση.

Σταυρός τά πάθη μας, σταυρός κάποιες φορές τό οἰκογενειακό περιβάλλον, ὁ γείτονας, ὁ συνάδελφος, σταυρός ἡ ἀρρώστια, ὁ θάνατος ἀγαπημένων προσώπων· σταυρός ἡ ὀρφάνεια, ἡ φτώχεια, ὁ πόλεμος. Σταυρός μεγάλος καί μικρός.

Ἄς μήν κοιτᾶμε ζηλότυπα τους “μικρότερους” καί “ἐλαφρύτερους” σταυρούς τῶν συνανθρώπων μας. Δέν γνωρίζουμε τίς συνθῆκες τῆς ζωῆς τους, δέν γνωρίζουμε τά ὅρια τῆς ἀντοχῆς τους καί, ὁπωσδήποτε, δέν γνωρίζουμε τίς ἀνεξιχνίαστες βουλές τοῦ Κυρίου.

Ἄς μήν κρίνουμε μέ εὐκολία τίς δοκιμασίες τῶν ἀδελφῶν μας κι ἄς μήν “ζητοῦμε τόν λόγο” ἀπό τόν Δίκαιο καί Πανοικτίρμονα Θεό γιά τόν “βαρύ” σταυρό πού ἀνέθεσε σ’ ἐμᾶς νά σηκώσουμε. 0 Κύριος, μᾶς πληροφορεῖ τό ἱερό Εὐαγγέλιο, δέν θά ἐπιτρέψη νά δοκιμασθοῦμε περισσότερο ἀπό ὅσο δυνάμεθα, ἀλλά μαζί μέ τήν δοκιμασία θά μᾶς δώση καί τήν δύναμι νά τήν ὑποστοῦμε. Λοιπόν, γιατί βαρυγγομοῦμε;

Ο σταυρός μᾶς καθιστά μιμητές τοῦ πρώτου Σταυροφόρου, τοῦ Κυρίου μας.

Πῶς ἐμεῖς θά ἐπιζητήσουμε τήν εὔκολη, ξεκούραστη ὁδό, ὅταν ὁ Ἀρχηγός μας ἀνέβηκε τόν Γολγοθᾶ;

Αὐτός μᾶς ταπεινώνει, μᾶς καθαρίζει, μᾶς ἐξαγνίζει. Μᾶς βοηθᾶ νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τήν ὑψηλοφροσύνη, τήν ματαιοδοξία, τήν ἔπαρσι, τόν ἐγωισμό.

Καί κυρίως, ὁ σταυρός εἶναι ἐντελῶς ἀπαραίτητος γιά τόν ἁγιασμό, τήν σωτηρία, τήν θέωσί μας. 0 Λόγος τοῦ Θεοῦ, τό Εὐαγγέλιο, τό λέει καθαρά: «Διά πολλῶν θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν εἰς τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ». Μόνο σηκώνοντας τόν σταυρό μας ἀγόγγυστα, ὑπομένοντας στίς θλίψεις, ἐλπίζοντας στίς δοκιμασίες, πολεμώντας τούς πειρασμούς, θά βροῦμε ἀνοιχτές τίς πύλες τῆς Αἰωνιότητος.

Λοιπόν, ὅποιος κι ἄν εἶναι ὁ δικός μας, προσωπικός σταυρός, ἄς τόν ἀποδεχτοῦμε. Ἄς τόν σηκώσουμε μέ θάρρος, μέ καρτερία καί ὑπομονή. Κι ἄς πορευθοῦμε ἀχώριστοι μαζί του μέχρι τήν ὕστατη στιγμή τῆς ἐπιγείου ζωῆς μας, γιατί αὐτός θά μᾶς ὁδηγήση στήν Ἄνω Ἱερουσαλήμ, τήν αἰώνια Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.

Αυτά όλα , είναι από Μένα . . .

" Παιδί μου , έχεις ποτέ σκεφτεί ότι όλα όσα αφορούν εσένα, αφορούν και Εμένα;

Διότι αυτά που αφορούν εσένα, αφορούν την κόρη του οφθαλμού Μου.
Όταν οι πειρασμοί έρχονται επάνω σου και ο πολέμιος σαν το ποτάμι,
θέλω να ξέρεις οτι απο Μένα ηταν αυτό.

Θέλω να ξέρεις οτι η αδυναμία σου έχει ανάγκη απο τη δύναμη Μου
και η ασφάλεια σου βρίσκεται στο να Με αφήσεις να σε προστατεύσω.

Θέλω να ξέρεις οτι όταν βρίσκεσαι σε δύσκολες συνθήκες  μεταξύ των ανθρώπων που δεν σε καταλαβαίνουν, δεν λογαριάζουν αυτά που σου είναι ευάρεστα και σε απομακρύνουν, από Μένα ήταν αυτό.

Είμαι ο Θεός σου, οι περιστάσεις της ζωής είναι στα χέρια Μου.

Δεν βρέθηκες τυχαία στη θέση σου, είναι ακριβώς η θέση που σου έχω ορίσει.

Δεν με παρακαλούσες να σου μάθω την ταπείνωση ;

Και να ! Σε έβαλα σ΄αυτό ακριβώς το περιβάλλον, που διδάσκουν αυτό το μάθημα.

Το περιβάλλον σου και αυτοί που ζούν γύρω σου μόνο εκτελούν το θέλημα Μου.

Έχεις οικονομικές δυσκολίες και μόλις τα βγάζεις πέρα;

Να ξέρεις οτι απο Μένα ήταν αυτό.

Θέλω να ξέρεις οτι Εγώ διαθέτω τα χρήματα σου και να καταφεύγεις σε Μένα και να γνωρίζεις οτι εξαρτάσαι απο Μένα.

Θέλω να ξέρεις οτι τα αποθέματα Μου είναι ανεξάντλητα και να βεβαιωθείς οτι είμαι πιστός στις υποσχέσεις Μου.

Έχεις περάσει ποτέ νύχτα μέσα στη θλίψη απο τους συγγενείς σου, τους ανθρώπους που αγαπάς ;

Σου το επέτρεψα, για να στραφείς σε Μένα και σε Μένα να βρείς την αιώνια παρηγοριά και ανακούφιση.

Σε ξεγέλασε ο φίλος σου ή κάποιος που του είχες ανοίξει την καρδιά σου;
Από μένα ήταν αυτό. Εγώ επέτρεψα να σε αγγίξει αυτή η απογοήτευση,
για να μάθεις ότι ο καλύτερος φίλος σου είναι ο Κύριος.

Θέλω να τα φέρνεις όλα σε Μένα και όλα να Μου τα λές.

Σε συκοφάντησε κάποιος ; Να το αφήσεις σε Μένα, σε Μένα να προσκολληθείς.

Εγώ είμαι η καταφυγή σου, για να κρυφτείς απο την αντιλογία των πάντων.
Θα κάνω την δικαιοσύνη σου να λάμψει σαν το φώς, και την ζωή σου σαν μέρα μεσημέρι.

Καταστράφηκαν τα σχέδια σου και η ψυχή σου είναι εξαντλημένη;
Απο Μένα ηταν αυτό.

Έκανες σχέδια και είχες δικούς σου σκοπούς.

Τα σχέδια σου τα έφερες να τα ευλογήσω ;

Θέλω να αφήσεις σε Μένα να τα κατευθύνω και να χειραγωγώ τις περιστάσεις της ζωής σου .

Σε βρήκαν απροσδόκητες αποτυχίες και η απελπισία κατέλαβε την καρδιά σου;

Να ξέρεις, απο Μένα ηταν αυτό.

Διότι μ΄αυτή την κούραση και το άγχος δοκιμάζω πόσο ισχυρή είναι η πίστη σου στις υποσχέσεις Μου και την παρρησία σου στην προσευχή για όλα τα ζητήματά σου.

Δεν ήσουν εσύ που εμπιστεύτηκες τις φροντίδες για όλα και όλους στην δική μου αγάπη ;

Δεν είσαι εσύ που και τώρα τα αφήνεις όλα στην προστασία της Πανάγνου Μητέρας Μου ;

Σε βρήκε σοβαρή ασθένεια που μπορεί να γιατρευτεί ή είναι αθεράπευτη και σε κάρφωσε στο κρεβάτι σου ;

Απο Μένα ήταν αυτό.

Επειδή θέλω να Με γνωρίσεις πιο βαθιά, μέσω της σωματικής ασθένειας .

Να μην γογγύζεις γι΄ αυτήν τη δοκιμασία που σου στέλνεται και να μην προσπαθείς να καταλάβεις τα σχέδια Μου , για τη σωτηρία της ψυχής των ανθρώπων με διάφορους τρόπους, αλλά αγόγγυστα και ταπεινά να σκύψεις το κεφάλι σου μπροστά στο Θέλημά Μου.

Ονειρευόσουν να κάνεις κάτι ξεχωριστό και ιδιαίτερο για Μένα και αντί να το κάνεις έπεσες στο κρεβάτι του πόνου ; Από Μένα ήταν αυτό.
Διότι τότε θα ήσουν βυθισμένος στα δικά σου έργα και Εγώ επέτρεψα να σου συμβεί αυτό για να προσελκύσω τις σκέψεις σου σε Μένα.

Θέλω να σου διδάσκω τις βαθύτατες σκέψεις και τα μαθήματα Μου, για να Με νοιώσεις πατέρα σου.

Θέλω να σε μάθω να συναισθάνεσαι πως είσαι τίποτα χωρίς Εμένα.

Να θυμάσαι πάντοτε οτι κάθε δυσκολία που θα συναντήσεις, κάθε προκλητική λέξη, κάθε διαβολή και κατάκριση, κάθε εμπόδιο στα έργα σου, που θα μπορούσε να προκαλέσει αγανάκτηση και απογοήτευση, κάθε φανέρωση της αδυναμίας και της ανικανότητας σου, θα χρίεται με το έλαιο της Αγάπης μου .

Απο Μένα είναι αυτό , δώρο για την δική σου αδυναμία να κυβερνήσεις τη ζωή σου .

Να θυμάσαι πως κάθε εμπόδιο είναι νουθεσία απο τον Θεό.
Και να βάλεις στην καρδιά σου αυτόν τον λόγο, που σου έχω αποκαλύψει την ημέρα αυτή.

Από Μένα ήταν αυτό.

Να ξέρεις και να θυμάσαι πάντα, όπου και να είσαι, ότι οποιοδήποτε κεντρί, θα αμβλυνθεί... μόλις θα μάθεις σε όλα να βλέπεις Εμένα...

Όλα σου στάλθηκαν απο Μένα για την τελείωση της ψυχής σου.

Όλα αυτά ήταν απο Μένα , για σένα αγαπημένο μου παιδί ".

Το πιο πάνω κείμενο αποτελεί ενα γράμμα που στάλθηκε απο τον Άγιο Σεραφείμ της Βίριτσα σε ενα πνευματικό του παιδί, επίσκοπο, ο οποίος βρισκόταν στην φυλακή. Είναι ένας λόγος παρηγοριάς και νουθεσίας, που ο Δημιουργός Θεός απευθύνει στην ψυχή του κάθε ανθρώπου.

Αυτό είναι η Αγάπη !

"Αγάπη είναι, όταν οι τριανταφυλλιές ανθίζουν στους φράχτες σου
μην κόψεις τα λουλούδια, για να στολίσεις τα βάζα σου.

Άστα για τους περαστικούς.

Γι’ αυτούς, που δεν είχαν ποτέ δικό τους λουλούδι.

Αυτό είναι αγάπη !

Όταν νυχτώνει στη γειτονιά σου εκείνες τις μακριές χειμωνιάτικες νύχτες,
άναβε ένα φαναράκι κι άφηνε το έξω να φωτίζει το δρόμο , τις σκοτεινιασμένες στράτες των ανθρώπων.

Αυτό είναι αγάπη !

Την ώρα που φεύγει ο ήλιος και χάνεται, φέρνε στα μάτια σου όλη τη μέρα.
Μην αφήσεις κανέναν να κοιμηθεί στην καρδιά με παράπονο,

Μην κοιμηθείς με παράπονο εναντίον κανενός.

Αυτό είναι αγάπη !

Όταν ο άλλος είναι φταίχτης, όταν ξέρει το σφάλμα του, μη σηκώσεις τα μάτια σου απάνω του μη και πονέσει.

Αυτό είναι αγάπη !

Όταν βρεις στην καρδιά σου πολλή αγάπη για τους άλλους, όταν βρεις στα μάτια τους πολλή αγάπη για σένα…. Άσε τα δώρα σου και διακριτικά υποχώρησε. Αυτό είναι, πάνω απ’ όλα, αυτό είναι αγάπη ! 

Φιλοσοφούμε μπροστά στον τάφο και όταν φεύγουμε δυστυχώς ξεχνάμε...

Βλέπεις, λοιπόν, ένα συγγενή σου να φεύγει απ' αυτόν τον κόσμο; Μην τρομάζεις, μη θρηνείς, μη συ­ντρίβεσαι.

Συγκεντρώσου στον εαυτό σου, εξέτασε τη συνείδησή σου και σκέψου ότι σε λίγο καιρό σε περι­μένει κι εσένα το ίδιο τέλος. "Μα ο νεκρός", θα μου πεις, "σαπίζει, γίνεται σκό­νη".

Ακριβώς γι' αυτό πρέπει να χαίρεσαι περισσό­τερο. Όταν θέλει κανείς να ξαναχτίσει ένα σπίτι, που πάλιωσε και έγινε ετοιμόρροπο, αφού πρώτα βγάλει τους ενοίκους, το κατεδαφίζει και το φτιάχνει πιο καλό.

Και όταν γίνεται αυτό, οι ένοικοι δεν λυπούνται, επειδή βγήκαν από το παλιό σπίτι, αλλά μάλλον ευχα­ριστημένοι είναι. Δεν τους νοιάζει, βλέπεις, για την κατεδάφιση, που βλέπουν με τα μάτια τους, γιατί συλ­λογίζονται τη νέα και ωραία οικοδομή, που θα ανεγερθεί, κι ας μην τη βλέπουν ακόμα.

Το ίδιο κάνει και ο Θεός. Όταν πρόκειται να δια­λύσει το σώμα μας, βγάζει πρώτα την ψυχή, που κα­τοικεί μέσα σ' αυτό, όπως θα την έβγαζε από ένα πα­λιό και ετοιμόρροπο σπίτι, για να την εγκαταστήσει πάλι με μεγαλύτερη δόξα στο νέο σπίτι, που θα οικο­δομήσει.

Και ο Αδάμ, όταν δημιουργήθηκε, δεν είδε ότι πλάστηκε από χώμα. Ο Θεός, δηλαδή, δεν έπλασε την ψυχή πρώτη, για να μη δει τη δημιουργία του σώ­ματος. Γι' αυτό η ψυχή δεν γνώριζε την ευτέλεια του σώματος.

Όταν, όμως, γίνει η κοινή ανάσταση, τότε η ψυχή θα βρεθεί σ' ένα νέο άφθαρτο σώμα, όχι πια στο παλιό χωμάτινο ένδυμά της.

Ο νεκρός, κι αν δεν βλέπει τον εαυτό του, βλέπει όμως εκείνους που πέθαναν πιο μπροστά να γίνονται σκόνη, και διδάσκεται πολλά. Για κοίτα πόσο μαζε­μένοι και συγκρατημένοι είναι μπροστά στους νεκρούς ακόμα και οι πιο περήφανοι, ακόμα και οι πιο απόκοτοι άνθρωποι! Ακούγεται η λέξη "θάνατος", και η καρδιά όλων σπαρταράει από το φόβο.

Και φι­λοσοφούμε γύρω από τους τάφους και σκεφτόμαστε που καταλήγουμε και φλυαρούμε για τη ματαιότητα των εγκοσμίων, αλλά, μόλις απομακρυνθούμε, ξεχνάμε την ευτέλειά μας. Να, για παράδειγμα, όταν βρεθεί κανείς στην κηδεία ενός φίλου του, γυρίζει στο δι­πλανό του και του λέει λόγια σαν και τούτα: "Αλήθεια, πόσο ταλαίπωροι είμαστε! Πόσο ασήμαντη είναι η ζωή μας!

Τί γινόμαστε, άραγε, μετά το θάνατο; Αυτό πρέπει να σκεφτόμαστε και να μην κακολογούμε, να μην αδικούμε, να μη μνησικακού με...". Φαίνεται να μιλάει με τόση ειλικρίνεια, ώστε, καθώς τον ακούς, δεν αμφιβάλλεις ότι την ίδια κιόλας στιγμή θ' απαρ­νηθεί ολότελα την κακία του και θ' αρχίσει να ζει ενά­ρετα. Μα, αλίμονο, μετά την κηδεία θα ξεχάσει και το φόβο του και τα λόγια του, και θα συνεχίσει να ζει στην αμαρτία, όπως πρώτα.

Το φως που βρίσκεται μέσα σου ...

Υπάρχει ένα φως μέσα σου που ο κόσμος δεν μπορεί να αντιληφθεί.

Αυτός ο κόσμος σε τυφλώνει και δεν μπορείς να δεις με τα μάτια του.

Και όμως έχεις μάτια για να δεις το φως.

Βρίσκεται πάντα εκεί και σε περιμένει να το δεις!

Δεν τοποθετήθηκε εκεί για να μείνει κρυφό από τα μάτια σου.

Αυτό το φως είναι αντανάκλαση της Αγάπης του Θεού.

Για να νιώσεις μέσα σου την Αγάπη του Θεού , πρέπει να δεις τον κόσμο από την αρχή, νέο, λαμπερό και αθώο, ζωντανό από ελπίδα, και ευλογημένο με απόλυτη ευσπλαχνία και αγάπη.

Για να δεις το φως πρέπει να συγχωρέσεις!

Για να δεις το φως πρέπει να αγαπάς !

Θα βλέπεις πάντα αυτό που νιώθεις μέσα σου.

Αν το μίσος έχει βρει χώρο στην καρδιά σου, τότε θα αντιλαμβάνεσαι ένα κόσμο τρομακτικό, τον οποίο κρατά ο ίδιος ο θάνατος με τα σκελετωμένα δάκτυλά του.

Αν νιώθεις την Αγάπη του Θεού μέσα σου, θα βλέπεις ένα κόσμο ελέους και αγάπης.

Η επιλογή εναπόκειται στον καθένα μας ...

Πως ν΄ αλλάξεις τον άλλο !

.
"Είναι μεγάλη πλάνη να νομίζεις ότι με την προσπάθειά σου μπορείς να αλλάξεις έναν άνθρωπο. Ποτέ. Με τη ζωή σου, μπορεί. Με την προσπάθεια, με την ομιλία, την αντίθεση και όλα αυτά, ποτέ, ή πάρα πολύ σπάνια. Η αλλαγή, θα γίνει όταν έρθει η ώρα του Θεού. Εάν εσύ αλλάξεις τον εαυτό σου και γίνεις το ζωντανό παράδειγμα αυτού που θέλεις ν’ αλλάξεις, το ιδεώδες του, και σε δει ευτυχισμένη, τότε θ’ αλλάξει. Όταν προσεύχεται κανείς για έναν άνθρωπο, αυτό είναι εντάξει. Αλλά, όταν προσπαθεί να τον αλλάξει, όχι. Αυτό είναι μόνο στο Χέρι του Θεού. "

(Γαβριηλίας Μοναχής. 

"Είναι καλύτερα να δίνης στον άλλον να καταλαβαίνει που φταίει, εφόσον το ζητήση, και να χτυπά μόνος του τον παλαιό του άνθρωπο, γιατί έτσι πονά λιγώτερο. Βλέπεις, κι ένα παιδάκι, όταν πέση μόνο του και χτυπήση, κλαίει λιγώτερο απ' ό,τι κλαίει, αν πέση, γιατί το έσπρωξε ένα άλλο παιδί. Για να πη κανείς στον άλλον να κάνη κάτι, πρέπει αυτός που θα το ακούση να είναι ταπεινός και αυτός που θα το πη να είναι δέκα φορές πιο ταπεινός και να προσπαθή να το εφαρμόζη αυτό που θα πη. Θα κάνω ενάμισι εγώ, για να πω στον άλλον να κάνη ένα, και πάλι θα σκεφθώ αν το πω. "

(γέροντας Παϊσιος

.
"Αν θέλεις να διορθώσεις κάποιον από τα σφάλματά του, μη νομίσεις ότι τον διορθώνεις με τη δική σου δύναμη. Προσευχήσου στο Θεό, τον «ετάζοντα καρδίας και νεφρούς» με όλη σου την ψυχή, να φωτίσει ο Ίδιος την καρδιά εκείνου του ανθρώπου. Αν ο Κύριος δει ότι πράγματι προσεύχεσαι από τα βάθη της καρδιάς σου, θα πραγματοποιήσει οπωσδήποτε την επιθυμία σου. Και εσύ, βλέποντας να εκπληρώνεται η επιθυμία σου από τη Θεία Χάρη, θα αναφωνήσεις ότι αυτή η θαυμάσια αλλαγή δεν ήταν δικό σου έργο αλλά της «δεξιάς του Υψίστου». "

Αγάπη !

Η πραγματική αγάπη είναι πάντοτε συνυφασμένη με την προσφορά, τη θυσία, την ανιδιοτέλεια. Αγάπη είναι να χαίρεσαι με αυτόν που χαίρεται και να λυπάσαι με αυτόν που πονά. Αυτός που αγαπά ανέχεται τον άλλο με τις ατέλειές του χωρίς να τον περιφρονεί, χωρίς καν να τον κάνει να νιώθει άσχημα για αυτό που είναι. Όταν αγαπάς ενδιαφέρεσαι τι θα γίνει ο άλλος, χωρίς όμως αυτό το ενδιαφέρον να γίνεται καταπίεση και επιβολή. Και αυτό, διότι η πραγματική αγάπη εμπεριέχει τον σεβασμό της ελευθερίας του άλλου, την εκτίμηση προς την προσωπικότητά του.

Η αληθινή αγάπη μέσα στην ψυχή ενός ανθρώπου είναι σαν ένα δέντρο που σιγά σιγά μεγαλώνει, και σκεπάζει όλο και περισσότερους ανθρώπους κάτω από την δροσερή σκιά του. Από εμάς το μόνο που απαιτείται είναι να φροντίσουμε λίγο για την καλλιέργειά της, καθώς επίσης να την προστατεύσουμε από αυτά που θα μπορούσαν να την ξεριζώσουν από την καρδιά.

Η Αγάπη !

Η αγάπη δεν φαίνεται στον θυμό και στην οργή αλλά στην υπομονή και στην συγχώρεση. Η αγάπη δεν λυγίζει στο πόνο της καρδιά μας αλλά στην αγάπη του άλλου. Η αγάπη δεν φανερώνεται εύκολα στο λόγο αλλά στη βλέμμα της ευσπλαγχνίας.  Η αγάπη δεν χαρίζεται στο σώμα του άλλου αλλά μέσα στην ταπεινή καρδιά.  Η αγάπη δεν φωνάζει στην αδικία του άλλου αλλά σιωπά στην ταπείνωση του εαυτού μας. Η αγάπη δεν χάνεται μέσα στην βοή του κόσμου αλλά δείχνει την παρουσία της με την πλούσια αρετή της. Η αγάπη δεν καταστρέφεται με την αδιαφορία αλλά βοηθεί με τον ενδιαφέρον της. Η αγάπη δεν αδιαφορεί για την αδυναμία του άλλου αλλά ενδιαφέρεται για την σωτηρία του. Η αγάπη δεν τρέχει μαζί με το θυμό αλλά τον προσπερνά με γρήγορο βηματισμό για να συναντήσει την αδελφή της την ταπείνωση. Η αγάπη δεν κοιμάται χωρίς να συγχωρήσει τον άλλον. Η αγάπη δεν κοιτά το παρελθόν αλλά κοιτά το μέλλον για να αγαπήσει περισσότερο τον άλλον. Η αγάπη δεν καταδικάζει τον άλλον αλλά σταυρώνεται παρά να σταυρώσει.